першае ў Расіі навук.-эканам.т-ва ў 1765—1919. Засн. ў С.-Пецярбургу па ініцыятыве Кацярыны II. Задачы і метады работы, статут распрацаваны М.В.Ламаносавым. Вывучала эканам. стан у дзяржаве, прапагандавала перадавыя спосабы апрацоўкі зямлі, укараняла лепшыя сарты збожжа і тэхн. культур, спрыяла развіццю жывёлагадоўлі, пчалярства, шаўкаводства і інш. Аб’яўляла конкурсныя задачы палітэканам. і навук.-гасп. характару. Праводзіла гасп. анкетныя абследаванні, выстаўкі. Выдавала навук. і навук.-папулярную л-ру, навуч. дапаможнікі, «Труды», «Экономические известия», «Лесной журнал», «Русский пчеловодный листок», «Почвоведение» і інш. Апублікавала больш за 160 работ па розных галінах ведаў, у якіх змешчаны матэрыялы і з Беларусі: пра асваенне балот Палесся, ураджайнасць с.-г. культур, клімат, вынікі навук. і практычнай дзейнасці Горы-Горацкай земляробчай школы, справаздачы Мінскага і інш.с.-г.т-ваў Беларусі. Сярод дзеячаў А.Т.Болатаў, А.І.Сінявін, Г.Р.Дзяржавін, К.Дз.Кавелін, Дз.І.Мендзялееў, В.В.Дакучаеў, А.М.Бутлераў і інш. У 2-й пал. 1880-х г. у Вольным эканамічным таварыстве пачалі пераважаць сілы ліберальнай апазіцыі. У 1915 т-ва забаронена, але працягвала працу. Распалася пасля спынення фінансавання ўрадам.
Літ.:
Орешкин В.В. Вольное экономическое общество в России, 1765—1917: Ист.-экон. очерк. М., 1963;
Гриценко Н.Ф. Вольное экономическое общество и земское либеральное движение в последней четверти XIX в. // Общественное движение в России XIX в.: Сб. ст. М., 1986.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шавялі́ццанесов.
1. шевели́ться;
лі́сце на дрэ́вах шаве́ліцца — листва́ на дере́вьях шеве́лится;
2. (суетливо передвигаться) копоши́ться;
у мура́шніку шаве́ляцца мура́шкі — в мураве́йнике копоша́тся муравьи́;
3.перен. (проявлять активность) приходи́ть в движе́ние; начина́ть де́йствовать; шевели́ться;
наро́д шаве́ліцца — наро́д прихо́дит в движе́ние;
4.перен. (появляться) шевели́ться;
у душы́ шаве́ляцца сумне́нні — в душе́ шевеля́тся сомне́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нацыяна́льныв разн. знач. национа́льный;
н. рух — национа́льное движе́ние;
~ная культу́ра — национа́льная культу́ра;
н. гімн — национа́льный гимн;
~нае бага́цце — национа́льное бога́тство;
н. дахо́д — национа́льный дохо́д
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сни́зунареч.
1. зні́зу; (с нижней стороны) спады́спаду;
сни́зу ду́ет зні́зу дзьме;
2.перен. зні́зу;
стаха́новское движе́ние начало́сь сни́зу стаха́наўскі рух пача́ўся знізу;
◊
сни́зу до́верху зні́зу даве́рху.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ДЖЫНС (Jeans) Джэймс Хопвуд
(11.9.1877, Лондан — 16.9.1946),
англійскі фізік і астрафізік. Чл. Лонданскага каралеўскага т-ва (1906). Скончыў Кембрыджскі ун-т (1900), дзе і працаваў у 1901—04 і 1910—12. У 1905—09 у Прынстанскім ун-це, у 1923—44 у абсерваторыі Маўнт-Вілсан (ЗША). Навук. працы па кінетычнай тэорыі газаў, тэорыі цеплавога выпрамянення, будове і эвалюцыі зорак, зорных сістэм і туманнасцей. Незалежна ад Дж.Рэлея вывеў формулу размеркавання энергіі ў спектры выпрамянення абсалютна чорнага цела (гл.Рэлея—Джынса закон выпрамянення). Аўтар адной з касмаганічных гіпотэз. Каралеўскі медаль (1919).
