Вярцёлка1 ’мінога рачная, Lampetra fluviatilis’ (Бяльк.); ’шчыпаўка, Cobitis taenia’ (слаўг., З жыцця). Назва паходзіць ад таго, што, ратуючыся ад небяспекі, рыба імгненна зарываецца ў зямлю (Яшкін, З жыцця, 124). Утвораны ад вярцець (гл.) і суф. Nomina instrumenti ‑лька (< lъ‑jь + k‑a).
Вярцёлка2 ’зашчапка, засаўка ў весніцах’ (КТС). Да вярце́ць (гл.).
Вярцёлка4 ’жанчына, якая шукае лёгкіх уцех’ (КТС). Рус.пск., цвяр.вертёлка ’шалахвостка’; ’баявая і хуткая ў рухах жанчына ці дзяўчына’. Да вярце́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
pogotowie
pogotowi|e
н. гатоўнасць;
~e bojowe — баявая гатоўнасць;
w ~u — напагатове;
~e ratunkowe — хуткая дапамога;
~e techniczne — тэхнічная дапамога
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
танк1, ‑а, м.
Баявая бронемашына на гусенічным хаду з вялікай праходнасцю, якая ўзброена пушкай і кулямётамі, устаноўленымі ў рухомай гарматнай вежы. Танк-амфібія. □ Грозныя танкі «Т–34» ішлі з завода проста ў бойку.Кулакоўскі.
[Англ. tank.]
танк2, ‑а, м.
Спецыяльна абсталяваны бак, цыстэрна для захоўвання і транспарціроўкі вадкасцей. Танк для захоўвання малака.
•••
Танк-паравоз — паравоз, у якога запасы вады і паліва знаходзяцца не ў тэндэры, а ў баках на самой машыне.
[Англ. tank.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
амфі́бія
(гр. amphibion)
1) земнаводная жывёліна (напр. жаба, трытон), лічынкі якой дыхаюць жабрамі, а дарослыя асобіны лёгкімі;
2) транспартная або баявая машына (аўтамабіль, танк, бронетранспарцёр), здольная рухацца па сушы і па вадзе;
3) самалёт, прыстасаваны для ўзлёту і пасадкі на вадзе.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
ax, axe
[æks]1.
n., pl. axes
1) сяке́ра f.
2) старада́ўная баява́я збро́я
2.
v.t.
1) сячы (дро́вы); цяса́ць (сяке́рай)
2) informal звальня́ць, скарача́ць
3) абрэ́зваць, рэдукава́ць; мо́цна абніжа́ць
ax the budget — зрэ́заць, абрэ́заць бюджэ́т
•
- get the ax
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
вы́вучкажразм Léhre f -, Schúlung f -; Schúle f - (школа); Áusbildungsstand m -(e)s (узровень падрыхтоўкі);
баява́я вы́вучкаавайск (Stand der) Geféchtsausbildung f;
адда́ць на вы́вучкау in die Léhre geben
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
боево́йв разн. знач. баявы́;
боево́й патро́нвоен. баявы́ патро́н;
боево́й поря́доквоен. баявы́ пара́дак;
боева́я гото́вностьвоен.баява́я гато́ўнасць;
боево́й това́рищвоен. баявы́ тава́рыш;
боево́й па́реньразг. баявы́ хло́пец;
◊
боево́е креще́ниевоен. баяво́е хрышчэ́нне.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ру́бкажмарск Déckkabine f -, -n, Déckhaus n -es, -häuser; Turm m -(e)s, Türme (падводнай лодкі);
баява́я ру́бка Kommándoturm m;
шту́рманская ру́бка Kártenraum m -(e)s, -räume, Kártenhaus n -es, -häuser
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
БРЫГА́ДА
[франц. brigade ад італьян. brigata згуртаванне, атрад (ваен.)],
1) тактычнае вайск. злучэнне ва ўзбр. сілах; прамежкавая баявая адзінка паміж палком і дывізіяй. У сухап. войсках складаецца з батальёнаў, дывізіёнаў (радзей палкоў), падраздзяленняў баявога забеспячэння і тылу; у ВПС — з эскадрылляў; у ППА — з дывізіёнаў (батальёнаў); у ВМФ — з караблёў або дывізіёнаў караблёў; у спец. войсках — з батальёнаў. Уваходзіць у склад дывізіі або з’яўляецца самаст. адзінкай у аператыўным аб’яднанні, можа весці бой і ў складзе аб’яднання і самастойна. Як баявая адзінка брыгада з’явілася ў ісп. арміі ў 2-й пал. 16 ст. У 2-й пал. 17 ст. стала асн. тактычным фарміраваннем пяхоты і кавалерыі амаль ва ўсіх арміях Еўропы, у т. л. ў войску ВКЛ. З развіццём баявой тэхнікі і ўзбраення, са з’яўленнем новых родаў войск і спец. войск пачалі стварацца брыгады артыл., мінамётныя, сапёрныя, танкавыя, авіяц., чыгуначныя і інш. У 1-ю і 2-ю сусв. войны брыгады рознага прызначэння былі ў складзе армій усіх краін. Брыгада — адна з гал. баявых адзінак Узбр. Сіл Беларусі.
2) Самаст. фарміраванне некалькіх партыз. атрадаў, пашыранае ў Вял. Айч. вайну на акупіраванай ням. фашыстамі тэр. Беларусі (гл.Партызанская брыгада).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВІЛЕ́ЙСКІ БОЙ 1943,
баявая аперацыя партызан 1-й Антыфаш. брыгады па разгроме ням.-фаш. гарнізона 31 кастр. — 1 ліст. ў г. Вілейка ў Вял. Айч. вайну. Гарнізон меў 3 тыс. салдат і афіцэраў, некалькі артыл. і мінамётных узводаў, школу паліцэйскіх, больш за 10 складоў з прадуктамі і боепрыпасамі, ахову з сістэмы дзотаў, прымаў удзел у карных аперацыях, рабаванні і знішчэнні сав. грамадзян. У выніку раптоўнага начнога нападу партызаны нанеслі значныя страты праціўніку ў жывой сіле і тэхніцы, знішчылі станцыйныя збудаванні, узарвалі 4 чыг. і 4 шашэйныя масты.