старгава́цца, ‑гуюся, ‑гуешся, ‑гуецца; зак.

Таргуючыся, дамовіцца пра цану чаго‑н., плату за што‑н. Бедную жанчыну моцна даняла галеча, і яна рашыла прадаць карову. Павяла ў Петрыкаў, старгавалася з купцамі, тыя ёй 70 рублёў, .. яна ім — вяроўку ў рукі, на тым і разышліся. Палтаран. Купіла хату .. [Годля] гады праз два пасля вайны, сама, казалі, напытала, сама старгавалася. Мележ. // Дамовіцца з кім‑н. адносна чаго‑н. па аснове ўзаемнай выгады. Нарэшце старгаваліся, што .. [Марцін Астаповіч] будзе мець права на дваццаць год арандаваць тую паўдзесяціну. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чалаве́цтва, ‑а, н.

Усе людзі планеты, чалавечы род, чалавечае грамадства. Вялікая Кастрычніцкая сацыялістычная рэвалюцыя адкрыла новую эру ў гісторыі чалавецтва. □ Чалавецтва прайшло вялікі шлях, і гэты шлях нас вучыць. Чорны. У 2000 годзе чалавецтву для задавальнення яго энергетычнай патрэбы неабходна будзе прыблізна 30×10​10 тон паліва. «Маладосць». // з азначэннем. Вялікая колькасць людзей, частка чалавечага грамадства, аб’яднаная якой‑н., звычайна перадавой ідэяй. Прагрэсіўнае чалавецтва. Міралюбівае чалавецтва. □ Перадавое чалавецтва — Народы ўсіх акрас і моў Злучылі моцна сэрца з сэрцам. А. Александровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Felix criminibus nullus erit diu

Ніхто не будзе доўга шчаслівы злачынствам.

Никто не будет долго счастлив преступлением.

бел. На чужым горы шчасце не пабудуеш.

рус. Лихо тому, кто неправду творит кому. Ищи себе при были, а другому не желай гибели. Неправедно нажитое боком вылезет.

фр. Bien mal acquis ne profite pas (Добро, добытое нечестным путём, не приносит пользы).

англ. Ill gotten goods seldom prosper (Неправедно нажитое добро редко идёт на пользу).

нем. Böser Gewinn fährt bald dahin (Злая добыча скоро уплывает). Ein ungerechter Pfennig frißt zehn andere (Один несправедливый грош пожирает десять других). Fremdes Gut tut nicht gut (Чужое добро не впрок). Unrecht Gut gedeiht nicht (Неправедно нажитое добро не идёт на пользу).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

слу́хаць, -аю, -аеш, -ае; незак.

1. каго-што. Накіроўваць слых на што-н.

С. музыку.

2. што. Публічна разглядаць (судовую справу; афіц.).

С. справу аб разводзе.

3. каго-што. Вывучаць што-н. наведваючы лекцыі.

С. курс уводзін у мовазнаўства.

4. каго-што. Даследаваць шляхам выслухвання стан і работу якога-н. унутранага органа.

Доктар уважліва слухаў сэрца.

С. хворага.

5. каго-што. Слухацца каго-н., выконваць чые-н. загады, рабіць так, як хто-н. раіць.

Слухай, што бацька гаворыць.

Трэба с. старэйшых.

Вучні павінны с. настаўніка.

6. заг. слу́хай(це). Ужыв. ў пачатку размовы як зваротак для таго, каб прыцягнуць увагу (разм.).

Слухай, яшчэ я не закончыла, а ты сваё працягваеш.

7. 1 ас. адз. цяпер. слу́хаю, часц. Адказ (пераважна вайскоўцаў) на якое-н. распараджэнне, які абазначае, што яно будзе выканана.

|| зак. праслу́хаць, -аю, -аеш, -ае; -аны (да 1, 3 і 4 знач.) і паслу́хаць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. слу́ханне, -я, н. (да 1—3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

чалаве́к, -а, мн. лю́дзі, -е́й і (у спалучэнні з колькаснымі словамі) чалаве́кі, чалаве́к, чалаве́кам, чалаве́камі, (аб) чалаве́ках, м.

1. Найбольш развітая жывая істота, якая валодае мысленнем і маўленнем, здольнасцю ствараць прылады працы і мэтанакіравана іх выкарыстоўваць.

Сучасны ч.

Ч. — разумная істота.

2. Муж; мужчына (разм.).

Пражыла жанчына са сваім чалавекам доўгае жыццё.

3. Асоба, якой уласцівы высокія маральныя і інтэлектуальныя якасці.

З яго будзе ч.

Жыццё зрабіла з яго чалавека.

4. Ужыв. ў знач. займенніка: ён, нехта, той.

Ч. не аглянецца, як міне год.

Трэба ратаваць чалавека.

5. У часы прыгоннага права: дваровы слуга, лакей, а пазней — афіцыянт, слуга ў тракціры, рэстаране (уст.).

|| памянш.-ласк. чалаве́чак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м. (да 1 знач.).

|| прым. чалаве́чы, -ая, -ае (да 1 знач.)

◊

Божы чалавек (уст.) — старац.

Добры чалавек — ласкавы зварот да незнаёмага.

Малады чалавек — зварот да маладога мужчыны або мужчыны маладзейшага ўзросту.

|| прым. чалаве́чы, -ая, -ае (да 1 знач.).

Чалавечая постаць.

Чалавечыя слабасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

excess​1 [ɪkˈses] n.

1. (of) празме́рнасць;

in excess of больш за, звыш;

The increase will not be in excess of 5%. Павелічэнне будзе не больш за 5%;

to excess звыш меры; празме́рна;

Eating chocolate is useful as long as you don’t do it to excess. Есці шакалад карысна, калі не ўжываць яго звыш меры.

2. лі́шак

3. pl. excesses парушэ́нні; эксцэ́сы;

the worst excesses of human rights са́мыя гру́быя парушэ́нні право́ў чалаве́ка

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

продолже́ние ср.

1. праця́г, -гу м., прадаўжэ́нне, -ння ср.; неоконч. праця́гванне, -ння ср.;

продолже́ние на́чатой рабо́ты праця́г (праця́гванне, прадаўжэ́нне) пача́тай рабо́ты;

продолже́ние сле́дует праця́г бу́дзе;

в продолже́ние го́да, ме́сяца на праця́гу го́да, ме́сяца;

2. (в пространстве) прадаўжэ́нне, -ння ср.; неоконч. прадо́ўжванне, -ння ср.; (удлинение) падаўжэ́нне, -ння ср.;

продолже́ние стены́, ли́нии прадаўжэ́нне сцяны́, лі́ніі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

denn

1.

cj

1) так як, таму́ што, бо

2) чым

mehr ~ je — больш, чым калі́-н.

2.

prtс жа, хіба́ (ужываецца для ўзмацнення)

was ~ ? — што ж?

ist er ~ krank? — хіба́ ён хво́ры?

sei es ~! — няха́й бу́дзе так!

es sei ~ — хіба́ то́лькі

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

ergéhen

*

1.

vi (s)

1) быць аб’яўленым [абве́шчаным] (пра загад)

2)

etw. über sich ~ lássen* — цярплі́ва перано́сіць што-н.

wie wird es mir ~? — што са мной бу́дзе?

2.

(sich)

высок. прагу́львацца

sich in Lob ~ — рассыпа́цца ў пахвала́х

Gnáde für Recht ~ lássen* — змі́лавацца, злі́тавацца

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

híngehen

* vi (s)

1) ісці́, пайсці́

2) прахо́дзіць (пра час)

3) разм. паме́рці, скана́ць

4)

über etw. (A) ~ — злёгку закрану́ць (што-н.) у размо́ве

j-m éine Gróbheit ~ lássen* — сцярпе́ць чыю́-н. гру́басць

das geht so in éinem hin — гэ́та бу́дзе вы́рашана [зро́блена] адначасо́ва [мімахо́дзь]

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)