Verbum

◎ Пе́рса ’перхаць’ (петрык., Шатал.). З пёрка (гл. псірхі© аформлепае пад уплывам перса ’пілаванне’ (ПСл), гл. пярса. Гл. таксама перець/. Параўн. рус. перша ’перхаць’, а таксама лаг. parsiu̯s ’шматкі, камякі попелу, снегу’, perstai ’ісці дробнымі сняжынкамі’ < і.-е. parsa ’пыл’ (Траўтман, 207).

Пры́зямлянка (пры́землянка) ’жаваранак’ (ПСл; верагоднае маецца на ўвазе жаваранак чубаты, Galerida cristata L.). Лексікалізацыя словаспалучэння пры зямлі́, якое паказвае на звычайны біятоп гэтай птушкі. Параўн. зямля́нка і пад. для назваў берагавой ластаўкі, сітаўкі жоўтай і жаваранка чубатага (падрабязна гл. Антропаў, Назв. птиц, 259).

Прыку́сны ’тонкі, гнуткі, які добра прыстае, пякуча б’е’ (карэліц., Жыв. сл.). Да куса́цца, зваротнага ад куса́ць (гл.) у пераносным значэнні ’моцна пячы, раздражняць скуру’. Да семантыкі параўн. рус. дыял. з далейшым развіццём прику́сина ’дасціпны выраз (слова, фраза і пад.); досціп, востры жарт’.

Прыро́чыць ’прымеркаваць, аднесці (да часу)’ (Ласт.), параўн. рус. приуро́чить ’прымеркаваць, аднесці (да часу)’, ’арганізаваць што-небудзь з нагоды якойсьці знамянальнай падзеі, свята і пад.’, укр. приуро́чити ’тс’. Тут, відаць, аўтарскі наватвор ад рок ’прызначаны тэрмін’ (гл.), параўн. ст.-бел. рокъ ’пэўны тэрмін, час’.

Пу́рын (pùryn) ’малочніца, хвароба немаўлят (soer)’ (слонім., Машынскі, Atlas), іншыя назвы хутчэй за ўсё ўзніклі пад уплывам народнай этымалогіі: kuryny (баран., там жа), kurynny mołočaj (івац., там жа), параўн. польск. дыял. prym, prymka ’тс’. Няясна, магчыма, звязана з літ. pùrinti ’рабіць рыхлым’.

Пячала́ ’чапяла’ (Жд.). Да чапяла́ (гл.) з метатэзай, выкліканай збліжэннем з печ, параўн. палес. чепери́ця ’грыб Agaricus’ пры зыходным пячурыца ’тс’ (гл. пячурка), што, паводле Непакупнага (Связи, 36, 41), адбылося пад уплывам усходнебалтыйскай фанетычнай інавацыі, параўн. пе́кці ’пячы’, літ. kèpti, лат. cept ’тс’.

*Саўпнуць, совпну́ты ’тыкнуць, упікнуць’ (Клім.), со́впатысь, совпну́тысь ’тс’ (Сл. Брэс.). Укр. палес. со́впатысʼ ’тыкацца; таўчыся’, совпну́ти ’тыкнуць; упікнуць’. Анікін, Этимология–1982, 67, 70 узнаўляе прасл. *sъlpati (sę) — ст.-слав. сльпати, сълпати ’цячы’. Далей да групы славянскай лексікі, аб’яднанай пад *solpati ’салупаць’ (гл. салупаць).

Суво́ры ’суровы’ (Беларусіка, 19, 226). Параўн. укр. суво́рій ’тс’, рус. дыял. суво́рый ’суровыя; сярдзіты; брыдкі’. Актуалізавалася ў сучаснай мове пад уплывам украінскай, дзе звязваецца з уве́рий ’крывы; упарты’ (ЕСУМ, 5, 465), гл. свара, сувірацца; семантычна змененае ў выніку збліжэння з суровы, гл.

Тава́ранка ’назва грыба’ (Нар. Гом.), тава́рынка, тава́ранак ’грыб малачай звычайны, Lactarius trivialis Fr.’ (мазыр., рагач., Сярж.–Яшк.). Да тавар ₁ (гл.), параўн. таварачы; відаць, з-за малочнага соку, які выдзяляецца на зломе, параўн. іншыя назвы гэтага віду грыбоў: кароўка, кароўнік і пад.

Талдо́ніць ’балбатаць’ (жлоб., Жыв. сл.), ’настойліва павучаць, паўтараючы адно і тое ж’ (Юрч. Вытв.), талдо́ненне ’балбатня’ (Юрч. СНС). Рус. толдо́нить ’паўтараць адно і тое ж’. Экспрэсіўнае ўтварэнне, аналагічнае тал(а)тоніць (гл.), пачатак слова можа быць зменены пад уплывам рус. талды́чить ’тс’.