чувашы́, -о́ў, адз. чува́ш, -а́, м.
Народ, які складае асноўнае насельніцтва Чувашскай Рэспублікі, што ўваходзіць у склад Расійскай Федэрацыі.
|| ж. чува́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак.
|| прым. чува́шскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
шэ́рпы, -аў, адз. шэрп, -а, м.
Народ, які насяляе высакагорныя раёны Усходняга Непала і суседнія з імі раёны Індыі.
|| ж. шэ́рпка, -і, ДМ -пцы, мн. -і, -пак.
|| прым. шэ́рпскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
эмпірыякрытыцы́зм, -у, м.
Суб’ектыўна-ідэалістычны кірунак у філасофіі і метадалогіі навукі канца 19 — пачатку 20 ст., які адмаўляе аб’ектыўнае існаванне матэрыяльнага свету і разглядае яго як з’яву свядомасці і спалучэнне адчуванняў індывіда.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
э́ўрыка, выкл.
1. Легендарны вокліч Архімеда (літаральна «Знайшоў!») з нагоды адкрыцця ім гідрастатычнага закону.
2. Агульнаўжывальны вокліч, які выражае задавальненне, радасць пры знойдзеным рашэнні цяжкай задачы, пры ўзнікненні ўдалай думкі і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Гільяці́на (БРС). Рус. гильоти́на, укр. гільйоти́на. Запазычанне з франц. guillotine ’тс’ (ад уласнага імя ўрача Guillotinʼа, які прыдумаў гільяціну ў 1789 г.). Фасмер, 1, 406; Шанскі, 1, Г, 72–73.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Еката́ць ’галасіць, вішчаць, скавытаць’ (БРС, ТСБМ, Нас., Бяльк., Шат., Касп., Жд. 3) — ітэратыўны дзеяслоў, утвораны ад назоўніка ёкат, які адносіцца да ітэратыўных назоўнікаў на ‑otъ. Зыходную форму гл. пад ёкаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жамярва́ ’галота (пра дзяцей)’ (Сцяц.). Утворана ад асновы жамяра́ 2 (гл.) з суфіксам ‑в‑a, які мае зборнае значэнне. Параўн. Карскі 2-3, 24; Сцяц., Афікс. наз., 202: дзятва, пацанва.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Няўпа́мкі (nieūpamki) ’не ў памяці, неўздагад’ (Пятк. 2), неўпамяткі ’тс’ (ТС). Да пимяць (гл.), ‑кі можа разглядацца як прыслоўны суфікс, які можа далучацца непасрэдна да кораня (Карскі 2-3, 69).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паведамле́нне ’дзеянне паводле дзеясл. паведамляць — паведаміць, тое, аб чым паведамляюць; дакумент, які ўтрымлівае звесткі аб чым.-н.’ (ТСБМ). Дэрыват ад паведаміць (гл. ведаць); апошняе калькіруе польск. powiadamiać (Гіст. лекс., 256).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пампе́зны ’які вызначаецца раскошай, пышнасцю, разлічанай на знешні эфект’ (ТСБМ). З рус. помпе́зный (Крукоўскі, Уплыў, 78), якое з франц. pompeux, ж. р. pompeuse ’тс’ < лац. pompa ’урачыстае шэсце’ (СИС, 393).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)