Verbum

◎ Кампа́н ’сябар, таварыш’ (Сцяш.). З польск. kompan ’таварыш, саўдзельнік гулянкі’ < с.-в.-ням. kompan, kumpän < ст.-франц. сотраіп < нар. лац. cum ’з’ і panis ’хлеб’, ’хто есць хлеб разам з кім-небудзь’ (Слаўскі, 2, 394).

Клас ’сукупнасць прадметаў, з’яў, аб’яднаных на аснове якіх-небудзь агульных прымет’, ’вялікая група людзей, аб’яднаных аднолькавымі адносінамі да сродкаў вытворчасці’, ’падраздзяленне школы’ (ТСБМ). Запазычанне праз рус. класс з франц. classe (Шанскі, 2, 8, 145–146).

Паж ’у сярэднія вякі — падлетак, юнак дваранскага роду, які служыў пры двары караля або буйнага феадала’ (ТСБМ). Праз рус. паж або польск. paz̏ з франц. page ад італ. paggio ’малады слуга’ (параўн. Фасмер, 3, 184).

Парапе́т ’невысокая сцяна, агароджа ўздоўж маста, набярэжнай і пад.’ (ТСБМ). З рус. парапе́т ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 85) < франц. parapet ад італ. parapetto ’брусцвер’ (Фасмер, 3, 204). Дыял. парапэ́та ’падаконнік’ з польск. parapet ’тс’ (Сл. ПЗБ).

Па́рта ’школьны вучнёўскі стол, злучаны ніжняй часткай з лаўкай’ (ТСБМ). З рус. па́рта ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 79); у рус. м., як мяркуе Фасмер (3, 209), магчыма, з ням. apart ’убаку, асобна’ < франц. à part ’тс’.

Патэфо́н ’апарат для прайгравання пласцінак’ (ТСБМ). З франц. pathéphone, якое складаецца з pathe < з прозвішча Ch. Pathé, прамыслоўца, заснавальніка (у 1890 г.) фірмы, і ст.-грэч. φωνή ’голас, крык, мова’, — праз польск. і рус. мовы.

Руле́тка ’вузкая стужка (пераважна стальная) з дзяленнямі, якая накручваецца на валік’, ’прыстасаванне для азартнай гульні’ (ТСБМ). З франц. roulette ’колца’ < roul ’кола’ праз рус. руле́тка, у Расію слова трапіла ў XIX ст. (Фасмер, 3, 518).

Табло́ ’шчыт са светлавымі сігналамі або надпісамі’ (ТСБМ). Праз рускую мову з франц. tableau ’карціна, выява; табліца, дошка’, якое з’яўляецца памяншальнай формай ад table ’дошка, табліца’ < лац. tabula ’тс’ (ЕСУМ, 5, 500; Голуб-Ліер, 475).

Жанда́р. Рус. жандарм, укр. жандар, жандарм, польск. żandarm, дыял. żandar (ёсць у Карловіча), в.-луж. žandarm, чэш. žandarm, дыял. і кніжн. зняваж. žandar, славац. žandar, славен. žandar, žandȃrm, серб.-харв. жа̀нда̄р, жа̏ндар, жа̀ндарм, жа̏ндарм, балг. жанда́р, жанда́рин, жанда́рм, макед. жандар, џандар, жандарм ’тс’. У XIX ст. (Гіст. лекс., 245) з польск., дзе з франц. gendarme (з XV ст.) ’воін цяжкай кавалерыі’ < gens dʼarmes ’людзі са зброяй’. Блох-Вартбург (287), магчыма, праз ням. Gendarm, дзе з канца XVIII — пачатку XIX ст. (Пауль, 232). Рус. жандарм (з 1711 г. < франц.) ’конны воін’ > ’жандар’ магло зрабіць уплыў на бел. націск. Канчатковае м магло быць утрачана ў крыніцы запазычання ў слав. мовы, хутчэй у ням., бо з франц. менш было шырокіх непасрэдных кантактаў. З другога боку, магчыма ўтрата м у выніку аналогіі да слоў тыпу арандар, уладар, гаспадар, друкар (Вярхоў, Назоўнікі на ‑ар (‑яр) у беларускай мове, 1970, 27).

Бала́да. Рус. балла́да, укр. бала́да. Запазычанне з франц. ballade (параўн. і архаічнае рус. балад). Гл. Фасмер, 1, 117 і падрабязна MESz, 1, 231; Клюге, 46; Шанскі, 1, Б, 25. Параўн. таксама італ. ballata (паўн.-італ. ‑ada).