філасо́фія

(гр. philosophia, ад phileo = люблю + sophia = мудрасць)

1) навука аб найбольш агульных законах развіцця прыроды, грамадства і мыслення;

2) метадалагічныя прынцыпы якой-н. навукі (напр. ф. права, ф. мовазнаўства);

3) перан. абстрактныя разважанні (напр. разводзіць філасофію).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

Пра́ўда, проўда ’ісціна, адпаведнасць рэчаіснасці’, ’правільнасць’, ’справядлівасць’, ’на самай справе, сапраўды’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Сл. ПЗБ, ТС), ’няўжо’ (паст., Сл. ПЗБ), ’так, але, дакладна’ (ТС), ст.-бел. ’права’: ни грабили товара силою без правды (Станкевіч, 1, 369). Рус., укр. пра́вда, ст.-рус. правьда, польск., в.-луж. prawda, н.-луж. pšawda, чэш., славац. pravda ’праўда’, серб.-харв. пра̑вда ’праўда; судовая справа’, славен. právda ’закон; палажэнне; судовая справа’, балг. пра́вда ’праўда’, ’пагалоўе скаціны’, макед. пра́вда ’праўда, справядлівасць’, ст.-слав. прдвьда ’тс’. Прасл. *pravьda (Слаўскі, SP, 1, 63) разглядаецца як іменны дэрыват ад *pravъ (гл. правы) (Фасмер, 3, 352; Махэк₂, 481; Шустар-Шэўц, 2, 1152; Мартынаў, Этимология–1968, 248; Скок, 3, 26; Сной₂, 559), аналагічны да крыўда (гл.), насуперак Трубачову (Этногенез₂, 222–223), які на падставе словаўтваральнай сувязі суфікса ‑ьda з дзеяслоўнымі ўтварэннямі на ‑itі‑ выводзіць гэтыя назоўнікі ад *kriviti і *praviti (гл. правіць) з семантыкай ’правеж, катаванне’. Сюды ж дэрываты: праўдзі́вы ’справядлівы, шчыры’ (Нас., ТС), про́ўдзіць ’гаварыць праўду’ (Шат.), пра́ўдзіць ’збывацца’ (Сл. ПЗБ). Але праўдзівы ў значэнні ’сапраўдны, нефальшывы’ — з польск. prawdziwy. Параўн. правдзівы грыб, гл. наступнае слова.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вы́барчы Wahl ;

вы́барчая сістэ́ма Wáhlsystem n -s, -e;

вы́барчая кампа́нія Wáhlkampf m -(e)s, -kämpfe, Wáhlkampagne [-njə] f -, -n;

вы́барчае пра́ва Wáhlrecht n -es, -e;

вы́барчая акру́га Wáhlkreis m -es, -e;

вы́барчы ўча́стак Wáhlbezirk m -es, -e;

вы́барчы пункт Wáhllokal n -s, -e;

вы́барчая камі́сія Wáhlausschuss -es, -schüsse;

2. фіз selektív, trénnscharf

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

адмаўляцца

1. verzíchten vi (ад чаго-н auf A); ábdanken vi (ад прастола); widerrúfen* vt, zurüсknehmen* vt (ад слова і г. д); ábschwören* vi (D) (ад рэлігіі і пад.);

адмаўляцца ад пра́ва auf sein Recht verzíchten;

адмаўляцца ад спа́дчыны éine Érbschaft áusschlagen*;

2. (ад каго-н) sich lóssagen (von D)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

дэзавуі́раваць

(фр. désavouer)

заяўляць аб нязгодзе з дзеяннямі даверанай асобы або аб пазбаўленні яе права дзейнічаць у далейшым ад імя даверніка, а таксама адмаўляцца ад зробленых раней кім-н. заяў (напр. д. заяву пасла, д. сваю заяву ў прэсе).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

odwet, ~u

м.

1. помста, адплата;

prawo ~u — права помсты;

w odwet za co — у адплату за што; каб адпомсціць; помсцячы;

2. рэванш;

wziąć na kim odwet — а) адпомсціць каму;

узяць рэванш

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

дзяржа́ўны

1. госуда́рственный;

дз. лад — госуда́рственный строй;

дз. дзе́яч — госуда́рственный де́ятель;

~ная та́йна — госуда́рственная та́йна;

2. уст. (обладающий верховной властью) держа́вный;

○ дз. гімн — госуда́рственный гимн;

дз. герб — госуда́рственный герб;

~нае пра́ва — госуда́рственное пра́во;

дз. крэды́т — госуда́рственный креди́т;

~ныя экза́мены — госуда́рственные экза́мены;

дз. дэпарта́мент — госуда́рственный департа́мент;

дз. арбітра́ж — госуда́рственный арбитра́ж;

~ная маёмасць — госуда́рственное иму́щество

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

атэста́т

(ням. Attestat, ад лац. attestari = сведчыць)

1) афіцыйны дакумент аб заканчэнні сярэдняй навучальнай установы, аб прысваенні вучонага звання і інш. (напр. а. сталасці, а. прафесара);

2) дакумент на права атрымання ваеннаслужачым грашовага, харчовага і іншага забеспячэння ў час камандзіровак, пераездаў.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

дзяржа́ўны Staats-, stáatlich;

дзяржа́ўная ўла́да Stáatsmacht f -;

дзяржа́ўны лад Stáatsform f -, -en; Stáatsaufbau m -(e)s;

дзяржа́ўнае пра́ва Stáatsrecht n -(e)s, -e;

дзяржа́ўная мо́ва offizi¦élle Sprache, Stáatssprache f -, -n;

дзяржа́ўны дзе́яч Stáatsmann m -(e)s, -männer;

дзяржа́ўны пераваро́т Stáatsstreich m -(e)s, -e;

дзяржа́ўнае страхава́нне stáatliche Versícherung;

на дзяржа́ўнай слу́жбе im Stáatsdienst

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

дро́бязны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да дробязі (у 1 знач.); дробны, невялікі. Дробязны тавар. Дробязныя рэчы. // Які датычыцца ўсіх дробязей, дэталей. Дробязныя клопаты. □ — І хоць ты быў сябрам яго бацькі, гэта не дае табе права на дробязнае апякунства ва ўсім. Савіцкі.

2. Неістотны, дробны (у 7 знач.). Першае баявое заданне не ўзрадавала .. [Сашу], бо здалося дробязным: вялікая справа пашыць чатыры сцягі! Шамякін. Нарады ў канторы выпісваліся на дробязныя работы, на якіх і спіны не паломіш, але і зарабіць не заробіш. Ермаловіч.

3. Які надае занадта вялікае значэнне дробязям, нязначным рэчам. Дробязны чалавек. □ [Кашын і Комлік] былі вартыя адзін аднаго, абодва няшчырыя і дробязныя, якія дбалі толькі аб сабе. Карпаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)