нічагу́сенькі разг.

1. мест. ничего́шеньки;

н. не ба́чыў — ничего́шеньки не ви́дел;

2. нареч., в знач. сказ. хоть бы что́, нипочём; ничего́шеньки;

ён вы́купаецца ў ледзяно́й вадзе́ — і н. — он искупа́ется в ледяно́й воде́ — и хоть бы что́ (и ему́ нипочём; ничего́шеньки)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сма́чна нареч.

1. вку́сно; сма́чно;

2. сла́дко, кре́пко;

3. перен., разг. сма́чно;

1-3 см. сма́чны;

4. аппети́тно, сма́чно;

ён с. еў — он сма́чно (аппети́тно) ел;

5. в знач. сказ. вку́сно;

ах, як с.! — ах, как вку́сно!;

◊ с. е́сці — прия́тного аппети́та

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хо́ладна

1. нареч., в разн. знач. хо́лодно;

у не́бе х. паблі́сквалі зо́ркі — в не́бе хо́лодно поблёскивали звёзды;

х. адказа́ць — хо́лодно отве́тить;

2. в знач. сказ. хо́лодно;

сяго́ння ве́льмі х. — сего́дня о́чень хо́лодно;

◊ ні го́рача ні х. — ни жа́рко ни хо́лодно

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шмат I

1. нареч. мно́го;

ён сабра́ў ш. грыбо́ў — он собра́л мно́го грибо́в;

ш. ча́су прайшло́ — мно́го вре́мени прошло́;

2. в знач. сказ. мно́го;

3.: ш. хто, ш. які́я мно́гие;

ш. што, чаго́ — мно́гое

шмат II, -та́ м., разг. лоску́т; клок

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прапусці́ць, -ушчу́, -у́сціш, -у́сціць; -у́шчаны; зак.

1. што. Даць пранікнуць чаму-н. праз што-н.

Штора не прапускае святло.

2. каго-што. Прыняўшы, абслужыць, апрацаваць і пад.

П. праз станцыю трыццаць цягнікоў.

3. каго-што. Прымусіць прайсці праз што-н.

П. праз сепаратар.

4. што. Прыняўшы, зрабіць разгляд, ацаніць (разм.).

П. артыкул праз аддзел.

5. каго-што. Даць дарогу каму-, чаму-н., дазволіць прайсці, праехаць куды-н.

П. у парк. П. дзяцей наперад.

6. каго-што. Прайсці, праехаць міма каго-, чаго-н., прамінуць; прайсці, праехаць міма, не заўважыўшы, празяваўшы што-н.

П. два завулкі, а потым завярнуць.

Сачыць, каб не п. свой прыпынак.

7. што. Дазволіць друкаваць, ставіць на сцэне, дэманстраваць і пад.

Выдавецтва не прапусціла дрэнна падрыхтаваны рукапіс.

8. што. Не запоўніць якое-н. месца ў чым-н., не заняць час якім-н. дзеяннем.

П. радок для прозвішча ў дакуменце. П. адзін сказ.

9. што. Не з’явіцца (на сход, заняткі і пад.).

П. тыдзень вучобы.

10. што. Не скарыстаць што-н., упусціць.

Загаварыліся і прапусцілі трамвай. П. зручны момант.

11. што. Выпіць (спіртнога; разм.).

П. па кілішку.

|| незак. прапуска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. про́пуск, -у, м. (да 1—10 знач.) і прапуска́нне, -я, н. (да 1—5, 7 і 11 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

нева́жно

1. нареч. нява́жна; (плоховато) разг. дрэ́нна, та́к сабе; (кое-как) сяк-та́к;

2. безл., в знач. сказ. нява́жна; не ве́льмі, не ве́льмі што;

всё э́то нева́жно усё гэ́та не ма́е значэ́ння, усё гэ́та пусто́е;

сде́лано нева́жно зро́блена не ве́льмі што;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

на́до​I безл., в знач. сказ. трэ́ба, разг. трэ; (нужно) патрэ́бна; (следует) нале́жыць, ва́рта;

◊

(ведь) на́до же! (і) трэ́ба ж!;

как на́до як трэ́ба, як след;

как не на́до лу́чше як найле́пш;

на́до быть в знач. вводн. сл. ма́быць, му́сіць;

на́до быть, бу́дет дождь ма́быць (му́сіць), бу́дзе дождж;

на́до ду́мать (полага́ть) трэ́ба ду́маць (меркава́ць);

так ему́ и на́до так яму́ і трэ́ба;

то́лько того́ и на́до то́лькі то́е і трэ́ба;

что на́до (в знач. сказ.: очень хороший) хоць куды́, як ма́е быць; (прекрасный, отменный) цудо́ўны.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вінава́ты

1. вино́вный, винова́тый; пови́нный;

прызна́ць ~тым — призна́ть вино́вным;

2. (выражающий сознание своей вины) винова́тый;

в. по́зірк — винова́тый взгляд;

3. в знач. сказ. до́лжен;

я яму́ в. сто рублёў — я ему́ до́лжен сто рубле́й;

◊ бо́гу душо́ю не в. (ві́нен) — как пе́ред бо́гом чист

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

БАГАТЫРО́Ў Анатоль Васілевіч

(н. 13.8.1913, г. Віцебск),

бел. кампазітар, педагог. Нар. арт. Беларусі (1968). Праф. (1960). Скончыў Бел. кансерваторыю (1937, клас В.Залатарова). З 1948 выкладчык Бел. акадэміі музыкі (у 1948—62 рэктар). Сярод яго вучняў Г.Вагнер, В.Войцік, Я.Глебаў, С.Картэс, І.Лучанок, Ю.Семяняка, Дз.Смольскі, У.Солтан. Адзін з заснавальнікаў нац. оперы. У музыцы Багатырова гуманіст. ідэі перадаюцца яснай, пераканаўчай муз. мовай, заснаванай пераважна на інтанацыях бел. нар. песні. Узбагаціў многія жанры бел. музыкі. Сярод асн. твораў: оперы «У пушчах Палесся» (лібр. Я.Рамановіча паводле аповесці Я.Коласа «Дрыгва», паст. 1939, Дзярж. прэмія СССР 1941; у 1982 здзейснена тэлеэкранізацыя 2-й рэд.), «Надзея Дурава» (лібр. І.Келера, 1946, паст. 1956), кантаты «Сказ пра Мядзведзіху» (1937, сл. А.Пушкіна), «Ленінградцы» (1942, вершы Джамбула), «Беларускім партызанам» (1942, вершы Я.Купалы), «Беларусь» (1949, вершы Я.Купалы, П.Броўкі, П.Труса), «Беларускія песні» (1967, сл. народныя і Н.Гілевіча, Дзярж. прэмія Беларусі 1969), «Юбілейная» (1973); араторыя «Бітва за Беларусь» (1984, вершы Гілевіча); 2 сімфоніі (1946, 1947); «Святочная уверцюра» (1961); канцэрты для віяланчэлі (1962) і кантрабаса (1964) з арк.; фп. трыо; санаты для скрыпкі і фп., віяланчэлі і фп., трамбона і фп., кантрабаса і фп.; хары (у т. л. «Шумелі бярозы», «Калісьці бура на Карпатах»); вак. цыклы на вершы М.Багдановіча, Я.Купалы, Броўкі, А.Куляшова, Пушкіна, М.Лермантава, У.Шэкспіра, Г.Ахматавай; апрацоўкі нар. песень; музыка да драм. спектакляў (у т. л. да драмы Лермантава «Маскарад»), кінафільмаў.

Літ.:

Дубкова Т.А. Анатоль Багатыроў. Мн., 1972;

Яе ж. Беларуская сімфонія. Мн., 1974. С. 150—162;

Ляшчэня Т. А.В.Багатыроў // Бел. музыка. Мн., 1977. Вып. 2.

Т.А.Дубкова.

т. 2, с. 201

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

нетерпи́мый

1. (недопустимый) нецярпі́мы, недапушча́льны; (несносный) нязно́сны;

нетерпи́мое поведе́ние недапушча́льныя паво́дзіны; в знач. сказ. переводится чаще выражением не́льга цярпе́ць;

э́то нетерпи́мо гэ́тага не́льга цярпе́ць;

таки́е посту́пки нетерпи́мы такі́х учы́нкаў не́льга цярпе́ць;

2. (лишённый терпимости) нецярпі́мы;

он челове́к о́чень нетерпи́мый ён чалаве́к ве́льмі нецярпі́мы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)