падпара́дкаваць, -кую, -куеш, -куе; -куй; -каваны; зак.

1. каго-што. Зрабіць залежным, паставіць у залежнасць ад каго-, чаго-н., прымусіць дзейнічаць адпаведна чаму-н.

П. каго-н. свайму ўплыву.

П. жыццё адзінай мэце.

2. каго-што. Паставіць пад непасрэднае кіраўніцтва, перадаць у чыё-н. непасрэднае распараджэнне, падначаліць.

П. інстытут Акадэміі навук.

3. што. У граматыцы: звязаць паводле спосабу падпарадкавання.

|| незак. падпарадко́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. падпара́дкаванне, -я, н.

Знаходзіцца ў чыім-н. падпарадкаванні.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пазна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. каго-што. Прызнаць у кім-, чым-н. знаёмага, знаёмае.

Пакой быў такі чысты, што яго нельга было п.

2. Тое, што і апазнаць.

3. каго-што. Зразумець, набыць веды пра што-н., атрымаць сапраўднае ўяўленне пра каго-, што-н. (кніжн.).

П. тайны Сусвету.

П. народнае жыццё.

4. што. Зведаць, перажыць (кніжн.).

П. гора.

|| незак. пазнава́ць, -наю́, -нае́ш, -нае́; -наём, -наяце́, -наю́ць.

|| наз. пазна́нне, -я, н. (да 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Saus

in ~ und Braus lében — 1) жыць ні ў чым сабе́ не адмаўлцючы; 2) марнатра́віць жыццё

in éinem ~ — вокамгне́нна

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Verdérb

m -(e)s згу́ба, (па)гі́бель

◊ auf Gedéih und ~ — на жыццё і смерць, на до́брую і ліху́ю до́лю

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Báhre

f -, -n

1) насі́лкі; дра́гі

2) труна́

◊ von der Wíege bis zur ~ — ад калы́скі да магі́лы, усё жыццё

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

gewítzigt

a наву́чаны во́пытам

durch Scháden ~ — наву́чаны го́ркім во́пытам

er ist für gánzes Lében ~ — яго́ правучы́лі на ўсё жыццё

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

БУРЛА́ЦКІЯ ПЕ́СНІ,

сацыяльна-бытавая нар. пазаабрадавая лірыка; песні бурлакоў. Расказвалі пераважна пра горкую долю бурлака. Бурлацкія песні зліліся з батрацкімі песнямі, якім уласцівы тая ж скарга на цяжкае жыццё і сац. пратэст.

Літ.:

Петровская Г.А. Белорусские социально-бытовые песни. Мн., 1982.

т. 3, с. 351

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ско́нчыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак.

1. што і з інф. Давесці выкананне чаго‑н. да канца; завяршыць. Скончыць мыць посуд. □ Людзі спяшаліся да пачатку ўборкі бульбы скончыць сіласаванне кукурузы. Паслядовіч. Даша скончыла зборы і пачала апранацца. Васілевіч. // Поўнасцю зрасходаваць. [Цётка:] — Апошні кумпяк на сёмуху скончылі. Машара. Знайшліся такія, што як сала сваё з торбы скончылі, дык і па доме зажурыліся. Крапіва.

2. што, чым. Зрабіць што‑н. у заключэнне, закончыць чым‑н. Крушынскі скончыў сваё тлумачэнне .. басам на спеўны царкоўны лад. Бядуля. Вячэру скончылі куццёю. Колас. // Закончыць сваё жыццё, дзейнасць пэўным чынам. Пачаў грамадскую дзейнасць народнікам, а скончыў — меншавіком.

3. што. Закончыць навучанне дзе‑н. Самы старэйшы, Павел, скончыў рачны тэхнікум і ўжо плаваў на Дняпры капітанам буксіра. Шамякін.

4. што, з чым і з інф. Спыніць што‑н., палажыць канец чаму‑н. Скончыць з прагуламі. Скончыць з парушэннем працоўнай дысцыпліны.

•••

Скончыць жыццё — тое, што і кончыць жыццё (гл. кончыць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Га́йда! выклічнік (БРС, Яруш.), гайда́ (Касп., Нас., Сцяшк., Ант.). Рус. айда́, гайда́, укр. гайда́. Запазычанне з цюрк. моў: тат. aida, äidä. Ёсць і ў іншых слав. мовах. Гл. Фасмер, 1, 64; Корш., AfslPh, IX, 500; Локач, 61. Памылкова Брукнер (170), здаецца, не лічыў hajda запазычаннем. У нас адзначана гайда́ ’разгул’, што, відавочна, з’яўляецца пераносным, метафарычным ужываннем слова гайда́ як выклічніка. Параўн. у Федар. (4, 98): «на дзень гайды́, а на век беды». Ад гайда́ ’разгул’ утворан дзеяслоў гайда́чыць ’весці разгульнае, бестурботнае жыццё’ (Нас.). Параўн. і ўкр. га́йда ’вісус, гарэза’.

Гайда́ ’разгул’ (Нас.). Гл. гайда!

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пяке́льны (пякѣльный) ’звязаны з пеклам; страшны, страшэнны, жахлівы, нясцерпны’ (Нас., Шымк. Собр., Гарэц., Шат.): пяке́льны аго́нь (лаг., Сл. ПЗБ), сюды ж пяке́льнік ’чорт у пекле’ (Нік., Няч.), ’кат’ (Нас.), ’той, хто выконвае цяжкую працу’ (брасл., Сл. ПЗБ), пяке́льніца ’жанчына, што выконвае цяжкую працу; кепскае жыццё, пекла’ (брасл., Сл. ПЗБ; Сцяц.), ’халадэча’ (мядз., Жыв. сл.). Запазычана з польск. piekielny ’пякельны, страшэнны’, гл. Цвяткоў, Запіскі, 2, 71 (мяккі к перад ъ, “які праясніўся”, параўн. *pьkъlъ, гл. пекла). Параўн. польск. piekielnik (1471, < ст.-чэш. pekelník), piekielnica (1564), гл. Банькоўскі, 2, 549.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)