Пуці́нка ’сорт яблыні, якая дае зялёныя кісла-салодкія яблыкі, і яе плады’ (ТСБМ; жлоб., б.-каш., нараўл., лоеў., Мат. Гом.), пуці́нька ’тое, што і пепін’ (Мат. Гом.), путі́мка ’сорт яблыкаў’ (Сіг.), укр. пути́вка ’сорт невялікіх круглых яблыкаў’, рус. пути́вка ’сорт паўночнарускіх яблыкаў’; магчыма, сюды ж польск. puciepka ’сорт дзікіх сліў’. Няясна; магчыма, ад месца вывядзення сорту, параўн. назву горада Путивль ад гідроніма Путивка (першапачаткова *Путивъ, гл. Фасмер, 3, 412), тыпалагічна анто́наўка ад назвы горада Антонава (там жа, 1, 80).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сап 1 ’заразная хвароба коней і іншых непарнакапытных, якая небяспечна і для людзей’ (ТСБМ, Бяльк., Сл. ПЗБ). Укр., рус. сап ’тс’, польск. дыял. sapa ’катар носу, насмарк’, sapy ’сап’. Звязана чаргаваннем галосных з *sopeti (гл. сапсці́), гл. Фасмер, 3, 558; Брукнер, 481.
Сап 2 ’багна’, ’нізкае месца’ (Сл. ПЗБ). Этымалагічна тое ж, што і сап 1; назва па гуку, які робіць багна, калі па ёй ідуць. Значэнне развілося, відаць, пад польскім уплывам, параўн. польск. sapowisko ’багно’ ад sapać ’сапсці’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сіва́к 1 ‘неўрадлівая глеба сівога колеру’ (шчуч., дзятл., лід., Сл. ПЗБ), тое ж сіве́ц (віл., ганц., докш., Сл. ПЗБ; ст.-дар., Яшк.), сіву́ха (воран., Сл. ПЗБ). Апошняе абазначае яшчэ і ‘глей’ (там жа). Да сівы, паводле колеру.
Сіва́к 2 ‘птушка чырвонагаловы нырэц, Aythya ferina L.’ (гарад., Касп.; пін., Федз.–Доўб.), параўн. рус. ярасл. сиво́к, сиву́ч ‘тс’, укр. сива́к ‘парода галубоў’, чаш. sivák ‘шызы голуб’. Да сівы (гл.); найменне па пераважаючым колеры апярэння, параўн. сіўка, сявак (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зарадзі́ць
I сов. (вызвать, возбудить мысли, чувства) зароди́ть;
з. сумне́нне — зароди́ть сомне́ние
II сов., разг. уроди́ться;
бу́льба ў гэ́тым го́дзе ~дзі́ла — карто́фель в э́том году́ уроди́лся
III сов., в разн. знач. заряди́ть;
з. гарма́ту — заряди́ть пу́шку;
з. фотаапара́т — заряди́ть фотоаппара́т;
з. акумуля́тар — заряди́ть аккумуля́тор
IV сов., разг. заряди́ть;
~дзі́ў адно́ і то́е ж — заряди́л одно́ и то же
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
засто́ены, ‑ая, ‑ае.
Разм. Тое, што і застаялы. Добра бяжыць па прымятай дарозе застоены за ноч конь. Машара. [Веньямін] зайшоў у пакой. У нос дало кіслым, застоеным паветрам. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зато́н, ‑а, м.
Тое, што і затока. // Натуральны заліў або спецыяльнае месца на рацэ, прыстасаванае для зімоўкі і рамонту суднаў. З затока ў мора выйшаў першы сейнер. Звонак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
звя́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Тое, што і звяць. [Грузавік] стаяў на палянцы ў хмызняку, крокаў за сто ад шашы, абтыканы бярозавымі галінкамі. Яны яшчэ не паспелі звянуць. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
змабілізава́цца, ‑зуюся, ‑зуешся, ‑зуецца; зак.
Разм. Тое, што і мабілізавацца. — Таварышы, не здадзімся, не схібім перад чорнай навалай. Змабілізуемся, будзем адзінымі ў барацьбе за свае рабочыя правы. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
знішто́жыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; зак., каго-што.
Разм. Тое, што і знішчыць. Як скінулі цара, то з воласці прыехаў нейкі чалавек і загадаў усім зніштожыць царскія партрэты... Чарот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
задава́цтва, ‑а, н.
Тое, што і задаванне 2. Маёру ўспомнілася, як на нядаўнім партыйным сходзе гэтыя ж самыя работнікі бязлітасна і жорстка крытыкавалі капітана за задавацтва, ганарыстасць. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)