ГОРНАВЫРАТАВА́ЛЬНАЯ СПРА́ВА,
галіна горнай справы, якая займаецца даследаваннямі, распрацоўкай тэхнікі і тэхналогіі, арганізацыяй работ па выратаванні людзей, ліквідацыі аварый у шахтах, рудніках і інш. горных прадпрыемствах. Найб. небяспечныя аварыі — падземныя выбухі, пажары, раптоўныя выкіды вугалю і руднічнага газу (гл. Горны ўдар), самаадвольнае абвальванне парод, прарывы ў горныя вырабаткі падземных вод і плывуноў. Горнавыратавальнай справай займаюцца спец. горнавыратавальныя часці (ГВЧ), яна кантралюецца органамі горнага надзору. Дзеянні ГВЧ па выратаванні людзей і ліквідацыі аварый падпарадкаваны агульнаму плану ліквідацыі аварыі, распрацаваным на прадпрыемстве пры ўдзеле ГВЧ.
ГВЧ ваенізаваны, іх першасная аператыўная адзінка — узвод (3—9 аддзяленняў звычайна па 7 чал.), які абслугоўвае групу блізка размешчаных шахтаў, руднікоў. ГВЧ аснашчаны спец. абсталяваннем (руднічнымі рэспіратарамі, вогнетушыцелямі, пенагенератарамі, парагазагенератарнымі ўстаноўкамі, сродкамі сувязі і інш.). Участкі, дзе ўзнік пажар, ізалююць перамычкамі; пры небяспецы выбуху вугальнага пылу выкарыстоўваюць пылавыбуховую ахову (з інертнага пылу, які ўзрываецца і перашкаджае пашырэнню выбуху). Горныя выпрацоўкі расчышчаюць ад парод і падземных плывуноў звычайнымі горнымі машынамі і механізмамі, спец. горнапраходчымі ўстаноўкамі і інш.
Літ.:
Соболев Г.Г. Горноспасательное дело. М., 1972.
П.Я.Антонаў.
т. 5, с. 361
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
са́дкі 1, ‑ая, ‑ае.
Спец. Які дае хуткі асадак. Садкі памол папяровай масы.
са́дкі 2, ‑ая, ‑ае.
Спец. Які глыбока асядае ў вадзе (аб параходах, караблях). Вялікія караблі вельмі садкія.
са́дкі 3, ‑ая, ‑ае.
Рэзкі на смак, даўкі. Садкае віно.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бункерава́цца, ‑руецца; незак.
1. Спец. Папаўняць запасы паліва (пра судны, паравозы).
2. Зал. да бункераваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вакалі́з, ‑у, м.
Спец. Практыкаванне для голасу без слоў, якое выконваецца на адных галосных гуках.
[Фр. vocalise з лац.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
варыяцы́йны, ‑ая, ‑ае.
Спец. Які мае адносіны да варыяцыі. Варыяцыйная форма. Варыяцыйны рад. Варыяцыйнае вылічэнне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
віту́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
Спец. Прыстасаванне, на якое намотваюць пражу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
выбіва́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Спец. Болт для выбівання шрубаў, заклёпак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́біўка, ‑і, ДМ ‑ўцы, ж.
Спец. Дзеянне паводле дзеясл. выбіваць — выбіць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ізагра́фія, ‑і, ж.
1. Спец. Дакладнае ўзнаўленне пісьмёнаў, рукапісаў, почыркаў і пад.
2. Кніжн. Іканапіс.
[Ад грэч. isos — роўны і graphō — пішу.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
камбінато́рны, ‑ая, ‑ае.
Спец. Які асноўваецца на камбінаванні. Камбінаторны аналіз у матэматыцы. Камбінаторнае змяненне гукаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)