*Вяцю-вяцю, вецю́‑вецю́ ’падзыўныя словы для свіней’ (КСТ). Укр. ваць, вацю, вець (Грынч.), вац‑вац, ваць‑ваць, вец‑вец, вець‑вець (Лыс., Пал.). З паметай «юж.» вацу, вацю, вачу (Даль), вац‑вац‑вац (Раст.) ’тс’. Існуючыя этымалогіі (Смаль-Стоцкі, Приміт., 148: ваць < паць‑паць ад паця ’парася’; Рудніцкі, 1, 329, якому сувязь укр. вець‑вець з воклічам ацю! уяўляецца больш падыходзячай) не пераконваюць. Для першай, аднак, можна знайсці падтрымку на ўкраінскай тэрыторыі; параўн. у Грынчанкі: «Біжу, як те поросятко, як на його скаже: «паць! паць!» або вацюкне». Не выключана таксама, што маг. уцю! Уцю куды! ’воклічы, якімі заганяюць парасят у хлеў’ (З нар. сл.) адпавядае поглядам Рудніцкага. Улік матэрыялаў рускіх дыялектаў дазваляе прапанаваць больш надзейную версію. Маг. выць! Выць куды! (З нар. сл.) ’воклічы, якімі адганяюць парасят’ знаходзяцца, бясспрэчна, у непасрэднай сувязі з рус. смал. выть‑выть‑выть ’словы, якімі падзываюць парасят і падсвінкаў’ (СРНГ). На іншай рускай тэрыторыі тыя ж словы ўжываюцца як падзыўныя для авечак: выть‑выть‑выть (куйб., СРНГ), вец‑вец‑вец, вечь‑вечь‑вечь (тамб., разан., СРНГ), веч‑веч, вещ‑вещ (СРДГ) і г. д.; дадаткова гл. АРНГ, к. 228. Такім чынам, атрымоўваецца пазіцыя, у якой бел. і ўкр. словы з’яўляюцца толькі пагранічнымі ў адносінах да рускай лексікі, і іх магчыма разглядаць як пранікненні з рускай тэрыторыі. Фармальныя змены — вынік спецыфікі ўжывання падобных слоў, якія да таго ж знаходзяцца ў рыфма-рытмічных адносінах. Параўн. метатэзы: цку‑цку < куц-куц (АРНГ), баська‑баська < кабась‑кабась (Германовіч, Междом.) і г. д. Больш істотны «семантычны» бок пытання, аднак ёсць вялікая колькасць прыкладаў, якія дэманструюць пераносы: падзыўныя словы → адгонныя словы, падзыўныя словы для адной жывёлы → падзыўныя словы для іншай і да т. п. Падрабязней аб гэтым Германовіч, Междом., 55 і наст. Звычайна і часта для падзыву свіней ужываюцца падзыўныя словы для авечак: куць-куць (з варыянтамі), вець‑вець і г. д., гл. АРНГ, камент., 1051–1054, к. 223–224; Германовіч, Междом., 55–56, 61. Параўн. яшчэ тоеснасць: кацю‑кацю/вацю‑вацю, кеч‑кеч/веч‑веч ’падзыўныя словы для свіней’ (Лыс., Пал.). Дадаткова параўн. яшчэ баша‑баша ’падзыўныя словы для авечак’ (ДАБМ, камент.) і баша‑баша ’падзыўныя словы для свіней’ (СБГ). Да разглядаемай групы слоў адносіцца і бел. вешка (вешка-раба) ’тс’ (Шпіл.); параўн. рус. дыял. вʼешка ’падзыўное слова для авечак’ (АРНГ, Камент.). Магчыма, аднак, што рус. вʼешка да вʼешынʼка, вʼешенʼка, вʼеженʼка (там жа). Частка разглядаемых слоў паходзіць, відаць, ад назваў тыпу ’авечка’, для іншых неабходна шукаць больш падыходзячыя тлумачэнні. Не пераконвае спроба Германовіча звязаць падзыўныя словы выч і пад. з рус. (ст.-рус.) выть ’надзел зямлі, ракі; ежа, час для ежы’ і г. д., якія і фармальна падобны толькі для часткі падзыўных (рус. выть‑выть, напр.). Гл. яшчэ адносна рус. вычь. Фасмер, 1, 372 (трактуецца як гукапераймальнае; параўн. між іншым у Даля, 1, 830: «Вячить вор., ряз. блеять, кричать как овцы, отчего вяч-вяч, выч-вычь, зазывная кличка овец»).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

куда́ нареч.

1. куды́;

куда́ он идёт? куды́ ён ідзе́?;

куда́ назна́чат, туда́ и пое́ду куды́ прызна́чаць, туды́ і пае́ду;

2. (зачем, на что) разг. нашто́, наво́шта;

куда́ вам сто́лько бума́ги? нашто́ вам сто́лькі папе́ры?;

3. (гораздо) разг. куды́, зна́чна;

куда́ лу́чше куды́ (зна́чна) лепш;

◊

куда́ тебе́! дзе табе́!;

куда́ уж! дзе ўжо!;

куда́ там! дзе там!;

хоть куда́ хоць куды́;

куда́ как хорошо́ вось як до́бра, ве́льмі до́бра;

куда́ ни шло куды́ ні ішло́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разнести́ сов., в разн. знач. разне́сці, мног. паразно́сіць; (тучи, облака — ещё) разагна́ць, разве́яць; (разбить — ещё) разбі́ць; (раздуть, сделать пухлым — ещё) безл., разг. распе́рці;

разнести́ пи́сьма разне́сці (паразно́сіць) лісты́;

разнести́ счета́ по кни́гам разне́сці раху́нкі па кні́гах;

разнести́ слу́хи разне́сці чу́ткі;

ве́тер разнёс ту́чи ве́цер разнёс (разагна́ў, разве́яў) хма́ры;

щёку разнесло́ безл. шчаку́ разне́сла;

разнести́ зара́зу разне́сці зара́зу;

разнести́ снаря́дом разне́сці (разбі́ць) снара́дам;

как его́ разнесло́! як яго́ распе́рла!;

◊

разнести́ в пух и прах разбі́ць ушчэ́нт;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

снять сов.

1. в разн. знач. зняць, мног. пазніма́ць;

снять карти́ну со стены́ зняць карці́ну са сцяны́;

снять сли́вки с молока́ зняць вяршкі́ з малака́;

снять пальто́ зняць паліто́;

снять ша́пки зняць (пазніма́ць) ша́пкі;

снять вопро́с с пове́стки дня зняць пыта́нне з пара́дку дня;

2. (кожу, шкуру) зняць, мног. пазніма́ць, злупі́ць, мног. пазлу́пліваць, садра́ць, здзе́рці, мног. паздзіра́ць;

3. (взять в наём) наня́ць;

◊

го́лову снять галаву́ зняць;

как руко́й сняло́ як руко́й зняло́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Non male respondit, male enim prior ille rogaverat

Не ён дрэнна адказаў, а яго папярэдне дрэнна запыталі.

Не он плохо ответил, а его прежде плохо спросили.

бел. Якое пытанне, такое і адпавяданне. На добрае пытанне доб­рае і адпавяданне.

рус. Каков привет, таков ответ. Как аукнется, так и откликнется. Каковы встречи, таковы и речи. На глупый вопрос шальной ответ.

фр. Telle voix, tel écho (Каков голос, такое и эхо). A bon salut bon accueil (На хорошее приветствие хороший приём). Telle demande telle réponse (Каков вопрос, таков ответ).

англ. To answer the fool according to his folly (Отвечать дураку в соответствии с его глупостью).

нем. Wie die Frage, so die Antwort (Каков вопрос, таков ответ).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Quem mos non rexit, vita non inclytus exit

Хто не трымаецца закону, зняслаўленым пойдзе на той свет.

Кто не соблюдает закона, бесчестным пойдёт на тот свет.

бел. Зжыў век не так, як чалавек. Сабаку сабачая смерць. Як пражывеш, так і праслывеш. Прыйшоў грэшна і пайшоў смешна.

рус. Как прожил, так и помер. Жил грешно, умер смешно. Жил собакой, околел псом. Каково житьё, такова и смерть. Жил ‒ ни о чём не тужил; помер ‒ и о нём не тужат.

фр. Telle vie, telle fin (Какова жизнь, таков конец).

англ. He that lives a knave will hardly die an honest man (Кто живёт мошенником, вряд ли умрёт честным человеком).

нем. Wie der Anfang, so das Ende (Каково начало, таков и конец).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Stultus nil celat, quod habet sub corde revelat

Дурны нічога не тоіць, што ў сэрцы мае ‒ адкрывае.

Глупый ничего не скрывает, что в сердце имеет ‒ открывает.

бел. Што ў мудрага на думцы, у дурнога на языку.

рус. Человек с коротким умом обзаводится длинным языком. Собака ‒ и та без нужды не лает, а дурачина, как оси на, шебаршит без причины. Что у дурака на уме, то и на языке. Длинный язык с умом не в родстве.

фр. Fol semble sage quand il se tait (Дурак кажется умнее, когда он молчит).

англ.

нем. Jede Elster kommt durch ihr Schwatzen um (Всякая сорока погибает от своей болтовни). Der Schwatzhafte schadet sich selbst (Болтливый вредит себе сам).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Faber compedes, quas facit, ipse gestat

Каваль сам носіць ланцугі, якія робіць.

Кузнец сам носит оковы, которые делает.

бел. Як чалавек сабе паслаў, так і выспіцца. Хто вязе, таго і паганяюць/на тым едуць. На тое і конь, каб у плуг запрагаць. Сам і цягне, сам сябе і панукае.

рус. Кот скребёт на свой хребёт.

фр. Comme on fait son lit on se couche (Как постелешь, так и спать будешь).

англ. As you brew so must you drink (Какое сваришь пиво, такое и должен пить). He that hatches matches catches matches (Кто делает спички ‒ спички получит).

нем. Wer andere schimpft, den schimpfen auch andere (Кто ругает других, того ругают также и другие).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Citius venit malum quam revertitur

Бяда хутчэй прыходзіць, чым адыходзіць.

Беда быстрее приходит, чем уходит.

бел. Не так скора ліха вылезе, як улезе.

рус. Несчастье приходит верхом, а уходит пешком. Беда приходит пудами, а уходит золотниками. Счастье на костылях, а несчастье на крыльях. Заведутся злыдни на три дни, а не выживешь до веку. То не беда, коли на двор взошла, а то беда, как со двора-то нейдёт.

фр. Les maladies viennent à cheval et s’enretournent à pied (Болезни приходят верхом, a уходят пешком).

англ. Argues come on horseback, but go away on foot (Ссоры приходят верхом, а уходят пешком).

нем. Das Unglück schreitet schnell (Горе приходит быстро). Das Unglück kommt über Nacht (Несчастье приходит за ночь).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Fascibus excolitur, ut amictu quis redimitur

Як хто апранаецца, такімі пашанамі і надзяляецца.

Как кто одевается, такими почестями и наделяется.

бел. Калі ў кепскім кажусе, не садзіся на куце. Калі худ, то ў кут. Прыбяры пянька ‒ стане за панка.

рус. Хороший наряд, так и чай варят; худой наряд, так и так сидят. Тот и умён, кто богато наряжён. По одёжке встречают.

фр. Riche habit fait fol honorer (Богатая одежда заставляет и дурака уважать). C’est la robe qu’on salué (Приветствуют платье/одежду).

англ. Clothes make the man (Одежда делает человека). Fine feathers make fine birds (Красивые перья делают красивых птиц).

нем. Das Kleid macht den Mann (Одежда делает человека). Wer sich putzt, ist nicht klug (Кто наряжён, не умён).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)