◎ Ніўпа́мкі ’не ў памяці’ (Некр.; калінк., З нар. сл.). Паводле Карскага (2–3, 69), адназоўнікавае прыслоўе з суфіксам -/сі, далучаным непасрэдна да кораня паж-, гл. памяць, помніць, параўн. ніўцям, неўпрыцям!d (да цяміць) і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Парапе́т ’невысокая сцяна, агароджа ўздоўж маста, набярэжнай і пад.’ (ТСБМ). З рус. парапе́т ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 85) < франц. parapet ад італ. parapetto ’брусцвер’ (Фасмер, 3, 204). Дыял. парапэ́та ’падаконнік’ з польск. parapet ’тс’ (Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пасалюбава́цца ’палюбавацца’ (паст., Сл. ПЗБ). Да любавацца < любіць (гл.). Устаўка ‑са‑, якая, відаць, з ‑ся‑, ужыта тут накшталт (ці пад уплывам) літ. поўнага варыянта зваротнага фарманта ‑si‑ ў прэфіксальных дзеясловах, напр., pa‑ simyliti ’цешыцца каханнем’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пачасту́нак ’частаванне’, ’тое, чым частуюць’ (ТСБМ). З польск. poczęstunek ’тс’, якое да czestowac < cześć ’гонар’ (параўн. рус. честовать ’ушаноўваць’), але ўжо ў XV ст. cze‑ змянілася ў czę‑ пад уплывам część (Патабня, РФВ, 3, 181).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перабушма́чванне (пірібушма́чывыньня) ’пусты пераказ’ (Юрч. СНЛ). Да пера- (гл.) і ⁺бушма́чыць — экспрэсіўнага ўтварэння з суф. ‑ма(к/ч), магчыма, першапачаткова ў выразе бушма бушаваць, як крычма крычаць, лежма ляжаць і пад., тады да бушава́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перабэ́чыцца ’схіліцца на бок’, перабэчыць ’схіліць на бок, наставіць (напр., жывот)’ (Скарбы). Да пера- і бок (гл.), параўн. чаргаванне крок/крэч ’крык’ і пад., паралельнае да польск. дыял. znewu ’znowu’, depire ’dopiero’ (Клемянсевіч. Gr., 96).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мы́шка ’пад пахай’ (пух., стаўбц., КЭС), рус. мышка, под мы́шкой, польск. myszka, в.-луж. myška, чэш. myška, славен. mȋška, серб.-харв. ми̏шка, балг. мишка. Калька з лац. mūsculus ’мышка’ (Фасмер, 3, 27; Бязлай, 2, 185).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Накатага́ніць ’наварыць’ (Мат. Гом.). У слове ідэнтыфікуецца прыстаўка на- і канцавая частка, звязаная з таган ’вялікі касцёл’, што датычыць ‑ка‑, то яна можа быць суаднесена з вядомай экспрэсіўнай прыстаўкай ка‑, параўн. катурхаць (гл.) і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бэ́мбаль ’пухір’ (Жд.), бэ́мблі ’пухіры’ (Сцяц.). Запазычанне з польск. bębel, bąbel ’тс’ (а гэта да слав. экспрэсіўнай асновы *bǫb‑ ’пухір і да т. п.’; гл. Бернекер, 78; Фасмер, 1, 226, пад бублик; Слаўскі, 1, 29).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ве́транка ’хвароба, якая бывае тады, калі вецер «падхопіць» чалавека або «падляціць пад яго»’ (палес., Маш.). Рус. ярасл. ветренка ’хвароба — падскурныя нарывы, якія бываюць «з ветру»’. Узнікла шляхам намінацыі, суфікс ‑к‑a па ўзору ліхама́нка, чырво́нка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)