Verbum

засвяці́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ве́ціцца; зак.

1. Пачаць свяціцца.

Удалечыні засвяціўся агеньчык.

2. перан., чым. Заззяць.

Вочы засвяціліся цеплынёй.

3. Сапсавацца ў выніку пападання святла (пра святлоадчувальную плёнку, паперу і пад.).

4. перан. Выявіць сябе, сваю ролю ў якой-н. справе, свае мэты, раней не вядомыя каму-н. (разм.).

|| незак. засве́чвацца, -аецца (да 3 і 4 знач.).

пакло́н, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Нахіленне галавы або верхняй часткі тулава ў знак прывітання, удзячнасці, пакорнасці і пад.

Нізкі п.

Зямны п. (да зямлі). Адбіваць паклоны (кланяцца). Біць паклоны (кланяцца ў час малітвы).

2. перан. Пажаданне дабра, шчасця, прывітанне.

Паслаць, перадаць п. каму-н.

◊

Ісці з паклонам да каго (разм.) — звяртацца з просьбай аб дапамозе, садзейнічанні да каго-н.

перагарэ́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ры́ць; зак.

1. Пераламацца ад гарэння ці моцнага нагрэву, трэння.

Вось перагарэла.

2. Сапсавацца ад доўгага гарэння, моцнага награвання.

Лямпачка перагарэла.

3. Сатлець, сапрэць.

Гной перагарэў.

4. перан. Знікнуць, прайсці, прытупіцца (пра пачуцці, перажыванні і пад.).

Гнеў перагарэў.

|| незак. перагара́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -а́е і перага́рваць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ае.

апеля́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.

1. Абскарджанне рашэння суда ў больш высокай судовай інстанцыі з мэтай перагляду справы (спец.).

2. Форма афіцыйнага абскарджання рашэння атэстацыйнай камісіі па выніках экзаменаў і пад. з мэтай перагляду ацэнкі.

Падаць а.

3. перан. Зварот з просьбай, з заклікам аб чым-н. (кніжн.).

А. да грамадскай думкі.

|| прым. апеляцы́йны, -ая, -ае (да 1 знач.).

А. суд.

арты́кул, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Невялікі навуковы або публіцыстычны твор у часопісе, газеце, зборніку.

Крытычны а.

2. Самастойны раздзел, параграф у юрыдычным дакуменце, слоўніку і пад.

А. канстытуцыі.

Слоўнікавы а.

3. Раздзел фінансавага плана, каштарыс, які вызначае крыніцу даходаў або мэту расходаў (спец.).

Расходны а.

4. Тып вырабу, умоўнае абазначэнне тавараў (спец.).

А. тканіны.

|| прым. арты́кульны, -ая, -ае.

асяро́ддзе, -я, н.

1. Сукупнасць прыродных або сацыяльных умоў, у якіх існуюць якія-н. арганізмы, жывуць і дзейнічаюць людзі.

Сацыяльнае а.

Навакольнае а.

2. Група людзей, звязаных агульнасцю ўмоў існавання, заняткаў і пад.

Рабочае а. сяброў.

3. спец. Рэчывы, целы, якія запаўняюць якую-н. прастору і маюць пэўныя якасці.

Воднае а.

Пажыўнае а.

|| прым. асяро́ддзевы, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

Асяроддзевыя фактары.

абкуры́ць, -куру́, -ку́рыш, -ку́рыць; -ку́раны; зак.

1. каго-што. Абдаць каго-, што-н. дымам, духмянымі рэчывамі і пад.

А. ладанам.

А. пчол.

2. што. Зрабіць што-н. чорным, рудым ад дыму.

А. пальцы.

3. каго. Скурыць чый-н. тытунь (разм.).

4. што. Зрабіць больш зручным для курэння.

А. люльку.

|| незак. абку́рваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. абку́рванне, -я, н. (у 1 знач.).

каса́², -ы́, мн. ко́сы і (з ліч. 2, 3, 4) касы́, кос, ж.

Ручная сельскагаспадарчая прылада, якая складаецца з доўгага загнутага ляза, насаджанага на касільна, і служыць для скошвання травы, збожжа і пад.

Кляпаць касу.

◊

Найшла каса на камень — сутыкнуліся розныя непрымірымыя погляды, інтарэсы, характары.

Хоць касою касі — вельмі многа.

|| памянш. ко́ска, -і, ДМ -сцы, мн. -і, -сак, ж.

катапу́льта, -ы, ДМ -льце, мн. -ы, -льт і -льтаў, ж.

1. У старажытнасці: прыстасаванне для кідання на вялікую адлегласць камення, бочак з запаленай смалой і пад., якое прымянялася пры асадзе крэпасцей.

2. Механізм для паскарэння старту самалёта з палубы карабля (спец.).

3. Аўтаматычнае прыстасаванне для выкідвання з самалёта лётчыкаў, касманаўтаў з далейшым спускам на парашуце (спец.).

|| прым. катапу́льтны, -ая, -ае.

каці́цца¹, качу́ся, ко́цішся, ко́ціцца; незак.

1. Рухацца, верцячыся ў адным напрамку, а таксама ехаць, пасоўвацца (пра сродкі перамяшчэння на колах).

З гары коціцца камень.

Калёсы каціліся па дарожцы.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Струменіцца, цячы (пра ваду, пот і пад.).

Коцяцца хвалі.

Пот градам каціўся па твары.

3. заг. каці́ся (каці́цеся). Ідзі (ідзіце) адсюль (разм.).

Каціцеся, пакуль цярпенне не лопнула!