◎ Праваро́к (проворо́к) ’прылазнік’ (брасл., Праблемы філал.). Паводле Непакупнага (там жа, 93), з літ. prävaras ’тс’. Сюды ж праворны ’курцік’ (Нік. Очерки), праварына ’стойла’ (міёр., Нар. словатв.), што да літ. pravarinė ’адроджанае месца ў хляве’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 71).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тыпо́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае характэрныя асаблівасці, уласцівыя пэўнаму тыпу прадметаў, з’яў, людзей і пад. Тыповы паўднёвы горад. Тыповы беларускі арнамент. □ Герой аповесці [«Набліжэнне»] Левін — тыповы дробнабуржуазны інтэлігент. Яго светапогляд вельмі абмежаваны. Перкін. // Разм. Ярка выражаны. Тыповае верхаглядства.
2. Які часта сустракаецца, звычайны, характэрны для каго‑, чаго‑н. Тыповы выпадак. Тыповая памылка. □ Федароўскіх, Елаўскіх, Малых — тыповыя для Урала прозвішчы. Шынклер. Для Беларусі тыповым з’яўляецца залаты карась. «Беларусь».
3. У мастацтве — які аб’ядноўвае індывідуальныя, своеасаблівыя рысы з прыкметамі і ўласцівасцямі, характэрнымі для шэрага з’яў і асоб. У рамане Шамякін здолеў намаляваць тыповую карціну партызанскай барацьбы ў тыле ворага, барацьбы, якая пабыла шырокі размах і ўсенародны характар. Гіст. бел. сав. літ. Матывы адлёту журавоў, буслоў і гракоў — тыповыя для народнай творчасці, для беларускай паэзіі. Палітыка. / у знач. наз. тыпо́вае, ‑ага, н. Аўтар нібы імкнецца толькі добрасумленна расказаць пра чалавека ўсё, што ведае, не спрабуючы вылучыць тыповае ў яго характары і адсеяць выпадковае і нехарактэрнае. Шкраба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АВЕ́ЧКІН Валянцін Уладзіміравіч
(22.6.1904, г. Таганрог — 27.1.1968),
рус. пісьменнік. Асн. тэма творчасці — жыццё вёскі. Аўтар аповесці «З франтавым прывітаннем» (1945), нарысаў «Раённыя будні» (цыкл, 1952—56), «На пярэднім краі» (1953); п’ес «Бабіна лета» (1947), «Насця Коласава» (1949), «Насустрач ветру» (1958).
Літ.:
Воспоминания о В.Овечкине. М., 1982.
т. 1, с. 62
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГО́РКІ,
дзве стаянкі позняга мезаліту (6—5 тыс. да н.э.) каля в. Горкі Чэрыкаўскага р-на. Знойдзена шмат крамянёвых вырабаў, сярод якіх прылады працы, палявання, нуклеусы, трапецыі.
Літ.:
Копытин В.Ф. Мезолитическое поселение Горки в Посожье // Краткие сообщения Ин-та археологии АН СССР. М., 1979. Вып. 157.
т. 5, с. 360
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Кра́пштаць ’драпаць’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. літ. krapštyti ’здзіраць’ (там жа, 2, 517). Польск. krapsztać ’калупаць у носе’. Запазычанне з літ. krapštyti ’драпаць, калупаць’ (Урбуціс, Baltistica, 5 (I), 62; Грынавецкене і інш. ZKK, 16, 179; Лаўчутэ, Балтизмы, 46).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Па́кля ’кароткае грубае валакно, непрыгоднае для пражы, якое адыходзіць пры апрацоўцы льну або канапель’ (ТСБМ). З рус. па́кля; (дзе запазычанне з літ. pàkulos мн. л., лат. pakulas (Фасмер, 3, 189; там жа і інш. літ-pa). Параўн. пакулле.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пакні́саць, пакны́саць, пакнойсаць, пакнэйсаць ’зрыць; экспр. ’пабоўтаць пераборліва лыжкай яду’ (Сл. ПЗБ, гродз., воран.). Балтызм. Параўн. літ. knisti ’раскопваць, разрыхляць зямлю (звычайна пра свінню)’, ітэратыў knäisoti, knistóti ’тс’ (гл. Лаўчутэ, Балтызмы, 46; там жа і інш. літ-ра).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Па́лубнік, па́лубніца ’засек для мякіны’ (Сл. ПЗБ). Паводле Грынавяцкене і інш. (LKK, 1975, т. XVI, 185), запазычанне з літ. pelùdė ’мякінніца’ з наступнай славянізацыяй. Лаўчутэ (Балтызмы, 70) прыводзіць яшчэ літ. дыял. pelùdnica ’тс’. Але параўн. палоўня і аднакаранёвыя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жаґры ’саха’ (ґ выбухное). З літ. žãgrė (Сл. паўн.-зах.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кульду́к ’абцас’ (Мат. Маг.). Запазычанне з літ. kuldiikas ’драўляны абутак’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)