крыж м.
1. в разн. знач. крест; (молитвенный жест -ещё) кре́стное зна́мение;
наце́льны к. — нате́льный крест;
2. анат. кресте́ц;
3. (задняя часть туловища лошади) круп;
4. только мн., обл. (приспособление для сматывания ниток) мотови́ло ср.;
5. крестови́на ж.;
○ Чырво́ны К. — Кра́сный Крест;
мальты́йскі к. — ист. мальти́йский крест;
◊ ця́жкі к. — тяжёлый крест;
не́сці свой к. — нести́ свой крест;
паста́віць к. — поста́вить крест;
баі́цца як чорт кры́жа — погов. бои́тся как чёрт ла́дана
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ло́пнуць I сов. (крыльями, по плечу и т.п.) хло́пнуть
ло́пнуць II сов., в разн. знач. ло́пнуть;
мяч ~нуў — мяч ло́пнул;
струна́ ~нула — струна́ ло́пнула;
спра́ва ~нула — разг. де́ло ло́пнуло;
◊ цярпе́нне ~нула — разг. терпе́ние ло́пнуло;
хоць ~ні — хоть ло́пни;
каб ты ~нуў! — бран. чтоб ты ло́пнул!;
л. са сме́ху — ло́пнуть от сме́ха;
л. ад зло́сці — ло́пнуть от зло́сти;
л. ад за́йздрасці — ло́пнуть от за́висти;
л., як мы́льны пузы́р — ло́пнуть, как мы́льный пузы́рь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
меркава́ць несов.
1. толкова́ть, рассужда́ть; прики́дывать;
~ва́лі аб тым, як трэ́ба працава́ць — толкова́ли (рассужда́ли) о том, как на́до рабо́тать;
2. рассчи́тывать; предполага́ть; полага́ть;
яны́ ~ва́лі дасягну́ць вяршы́ні за́відна — они́ рассчи́тывали (предполага́ли) дости́гнуть верши́ны за́светло;
3. суди́ть; сообража́ть; подразумева́ть; ко́жны мярку́е па-сво́йму ка́ждый су́дит по-сво́ему;
мярку́йце са́мі — суди́те са́ми;
4. (иметь намерение) переводится прич. с инф.: што вы мярку́еце рабі́ць? что вы наме́рены де́лать?;
◊ разважа́ць ды м. — суди́ть да ряди́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зваць несов.
1. (каго на што, да каго, чаго) звать (кого на что, к кому, чему), призыва́ть (кого на что, к чему); мани́ть;
з. да сябе́ дзяце́й — звать к себе́ дете́й;
з. дамо́ў у го́сці — звать домо́й в го́сти;
з. на барацьбу́ — звать (призыва́ть) на борьбу́;
заву́ць да́лі да сябе́ — ма́нят да́ли к себе́;
2. (именовать) звать, называ́ть; (называть по имени) оклика́ть;
◊ успаміна́й як зва́лі — погов. помина́й как зва́ли
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
доўг (род. до́ўгу) м.
1. (взятое взаймы) долг;
вярну́ць д. — возврати́ть долг;
2. (обязанность) долг;
◊ не заста́цца ў даўгу́ — не оста́ться в долгу́;
адда́ць апо́шні д. — отда́ть после́дний долг;
па ву́шы ў даўга́х — по́ уши в долга́х;
уле́зці ў даўгі́ — влезть в долги́;
быць у даўгу́ — быть в долгу́;
не выла́зіць з даўго́ў — не вылеза́ть из долго́в;
у даўгу́ як у шаўку́ — погов. в долгу́ как в шелку́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
до́шка ж.
1. в разн. знач. доска́;
сасно́вая д. — сосно́вая доска́;
кла́сная д. — кла́ссная доска́;
2. чаще мн. (материал для кровли) тёс м.;
○ д. го́нару — доска́ почёта;
мемарыя́льная д. — мемориа́льная доска́;
чо́рная д. — чёрная доска́;
чырво́ная д. — кра́сная доска́;
◊ ад ~кі да ~кі — от доски́ до доски́; от ко́рки до ко́рки;
разбі́цца ў ~ку (блін) — расшиби́ться в лепёшку;
ста́віць на адну́ ~ку — ста́вить на одну́ доску́;
як д. — как доска́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
правалі́цца сов.
1. в разн. знач. провали́ться;
п. ў я́му — провали́ться в я́му;
мост ~лі́ўся — мост провали́лся;
куды́ ты ~лі́ўся? — куда́ ты провали́лся?;
п. на экза́мене — провали́ться на экза́мене;
усе́ пла́ны ~лі́ліся — все пла́ны провали́лись;
2. (о глазах) впасть, ввали́ться, провали́ться;
◊ гато́ў скрозь зямлю́ п. — гото́в сквозь зе́млю провали́ться;
як скрозь зямлю́ ~лі́ўся — как сквозь зе́млю провали́лся;
каб ты ~лі́ўся! — чтоб ты пропа́л!;
п. з трэ́скам — провали́ться с тре́ском
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тут I нареч.
1. тут, здесь;
2. в знач. частицы тут;
◊ т. як т. — тут как тут;
адна́ нага́ т., друга́я — там — одна́ нога́ здесь, друга́я — там;
то там, то т. — то там, то тут;
як тут і было́ — точь-в-точь;
пра во́ўка памо́ўка, а воўк і т. — посл. лёгок на поми́не
тут II (род. ту́та, (о материале и собир.) ту́ту м. и ту́та) ж. тут м., ту́та ж.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хіста́цца несов.
1. кача́ться, колеба́ться, раска́чиваться, шата́ться;
~та́ліся верхаві́ны дубо́ў — кача́лись верши́ны дубо́в;
2. (идти, шатаясь) кача́ться, шата́ться, поша́тываться;
3. прям., перен. (быть непрочным, неустойчивым) колеба́ться, шата́ться;
зуб ~та́ецца — зуб шата́ется;
тэмперату́ра ~та́ецца — температу́ра коле́блется;
аўтарытэ́т ~та́ецца — авторите́т коле́блется;
4. перен. (быть в нерешительности) колеба́ться;
ён ~та́ўся пе́рад тым, як прыня́ць рашэ́нне — он колеба́лся пе́ред тем, как приня́ть реше́ние;
5. страд. кача́ться, колеба́ться; раска́чиваться, шата́ться; см. хіста́ць 1
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чака́ць несов.
1. ждать, ожида́ть; дожида́ться; поджида́ть;
2. выжида́ть;
◊ час не чака́е — вре́мя не те́рпит (не ждёт);
так і чака́й — того́ и жди; того́ и смотри́;
чака́е не дачака́ецца — ждёт не дождётся;
ч. каля́ мо́ра паго́ды — ждать у мо́ря пого́ды;
ч. як вол до́ўбні — ждать как вол о́буха́;
сямёра аднаго́ не чака́юць — посл. се́меро одного́ не ждут;
чака́й Пятра́, сыр з’ясі́ (бу́дзеш сыр е́сці) — посл. далеко́ кулику́ до Петро́ва дня
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)