стапі́ць сов.
1. (расплавив, смешать) стопи́ть;
с. са́ла з во́скам — стопи́ть са́ло с во́ском;
2. (расплавить всё до конца) истопи́ть, растопи́ть; (воск — ещё) распла́вить
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
перато́пліваць несов.
1. (сало и т.п.) перета́пливать; (воск — ещё) переплавля́ть;
2. (всё, многое) перета́пливать; переплавля́ть;
3. (молоко, творог) створа́живая, перегрева́ть;
1-3 см. ператапі́ць II
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
упячы́ сов.
1. упе́чь; ужа́рить;
у. хлеб — упе́чь хлеб;
у. са́ла — ужа́рить са́ло;
2. прост. (ударить) оже́чь;
3. разг. (сказать что-л. язвительное) уколо́ть, уе́сть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Anima sator calcat favum
Сытая душа топча мёд.
Сытая душа топчет мёд.
бел. Са скуры лупіцца і смаку не чуе. Наеўся, напіўся і царам зрабіўся.
рус. Сытой мышке и сало не вкусно. Жирный кот на мышей не охотится. Мышь сыта ‒ мука горька. Сыт поросёнок ка шу не ест. Сыта душа не берёт барыша.
фр. A ventre plein toute viande est amère (На полный/набитый живот любое мясо горькое).
англ. He that is warm thinks all so (Кто в тепле ‒ думает, что и всем тепло).
нем. Wenn die Maus satt ist, schmeckt das Mehl bitter (Когда мышь сыта, тогда и мука горька).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
вы́печы сов.
1. вы́печь, испе́чь;
2. (хорошо испечь) вы́печь, пропе́чь;
3. вы́жарить, прожа́рить;
до́бра в. са́ла — хороше́нько вы́жарить (прожа́рить) са́ло;
4. вы́жечь;
в. кляймо́ — вы́жечь клеймо́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Uxor erat qualis, herbarum coctio talis
Якая была жонка, такім быў і абед.
Какова была жена, таковым был и обед.
бел. Якая гаспадыня, такі і парадак.
рус. Какова Маланья, таковы у неё и оладьи. Какова Аксинья, такова и ботвинья. Какова пряха, такова на ней и рубаха.
фр. L’œil de la fermière engraisse le vœu (От глаза хозяйки и телёнок жиреет). Femme prudente et bien sage est l’ornement du ménage (Толковая и умная жена ‒ украшение дома).
англ. Men make houses, women make homes (Мужчины делают квартиры, женщины ‒ дома).
нем. Wo die Frau wirtschaftet, wächst der Speck am Balken (Где хозяйничает женщина, сало растёт на бревне).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
бара́ний
1. барано́вы; барано́ў;
бара́ньи рога́ барано́вы ро́гі;
бара́ний тулу́п кажу́х;
бара́нье са́ло лой;
2. (овечий) аве́чы;
бара́нье ста́до аве́чая чарада́;
◊
согну́ть в бара́ний рог скруці́ць у барано́ў рог;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
са́ла ср., в разн. знач. са́ло; (свиное посоленное — ещё) шпик м.;
◊ залі́ць с. за ску́ру — (каму) навреди́ть (насоли́ть) (кому);
ду́рань-ду́рань, а с. лю́біць — погов. губа́ не ду́ра
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жа́рить несов.
1. (готовить для еды) пячы́; (мясо) сма́жыць; (сало) сква́рыць; (кофе, семечки и т. п.) пра́жыць, прэ́гчы;
2. (жечь, палить) палі́ць, пячы́;
3. (азартно что-л. делать) прост. жа́рыць; смалі́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Скапе́ць (skapieć) ‘сціснуцца, зменшыцца, захірэць, згінуць’: skapièŭ, jak skvarka (Федар. 4). Параўн. польск. skapieć, skapać ‘змарнець, апасці, згінуць’. Да прасл. *kapěti, якое Трубачоў (ЭССЯ, 9, 146) рэканструюе на падставе польск. kapieć ‘змяншацца, скарачацца, убываць, прападаць, чэзнуць’, што суадносіцца з *kapati (гл. ка́паць). Сюды ж адпаведныя балг. ска́пя ‘згніць, распасціся’, дыял. ска́па ‘данасіць адзенне, парваць’, макед. скапе ‘згінуць, распасціся; загінуць, прапасці’, серб.-харв. skȁpati ‘згінуць, загінуць’, славац. skapať ‘згінуць, здохнуць, знікнуць’, укр. ска́па́тися ‘знікаць, гінуць’ (лічыцца запазычаннем з польскай ці славацкай, гл. ЕСУМ, 5, 265). Развіццё значэння ‘капаць’, ‘ападаць, выцякаць кропля за кропляй’ (Брукнер, 217). Пра перыферыйнасць слова на Беларусі сведчыць замена выразу skapièŭ, jak skvarka выразам skipièŭ, jak skvarka (Федар. 4), што адлюстроўваюць спосаб спажывання сала на Палессі, параўн. плеска́ць сало на рожну́ на огне́ — дзе́ржыць лу́сту хле́ба і ка́пае тым са́лом (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)