◎ Нары́ўнік1 ’казялец, Ranunkulus seceleratus L.’ (Кіс.), ’трава (гаючая)’ (лельч., Мат. Гом.). Да нарываць, нарыў (гл.), параўн. рус.курск.нарыв ’тс’, паводле лекавых ці ядавітых (гл. лацінскую назву) уласцівасцей.
◎ Нары́ўнік2 ’жук-гнаявік’ (ветк., Мат. Гом.). Ад нарывиць, рыць (гл.), у сувязі з тым, што жук капае норкі, куды зацягвае камячкі з гною.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
gathering
[ˈgæðərɪŋ]
n.
1) зьбіра́ньне n.
2) збор -у m.
3) збо́рка f., сход -у m.; зьезд, зьлёт -у m.; нато́ўп -у m.
4) нагнае́ньне n., нары́ў -ву m.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
◎ Ніжапе́рніцабат. ’агатка’ (Мат. Гом.), ніжыпарніца ’гусялапка’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Відаць, сапсаванае міжперсціца ’тс’ (Кіс.), што суадносіцца з міжыпарніца ’ланцэталісты трыпутнік’ і ’апрэласць’ і мізineрпіца ’захворванне пальцаў на руках’, што тлумачыць і ніжыпарніца ’прэласць’, г. зн. ’хвароба’ і ’сродэк яе лячэння’. Параўн. рус.нижипарщица ’нарыў, панарыцый’, нижеперсица ’тс’, што дэманструе шляхі дээтымалагізацыі (ад’ідэацыя да парыць, перыць, пяро?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Валасні́к1 ’гнойнае запаленне тканкі пальца’ (Шатал.); ’завусеніца’ (БРС, Гарэц., Некр.); валасень ’хвароба пальца’ (КЭС); ’гнойны стрыжань’ (Гарэц.); ’нарыў на косці’ (Жд.); ’рана’ (Мат. Гом.); ’хвароба нагцей’ (БРС, Грыг.); валасяніца ’хвароба’ (Федар., 1; Сержп., Грам.). Усе назвы хвароб паходзяць ад волас, паколькі грыбок пашкоджвае валасы, скуру і ногці (БелСЭ, 2, 567–568).
Валасні́к2 ’леска, жылка ў вудзе’ (Гарэц.). Гл. валасень3.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Падбой1 ’ніз вопраткі, падшыты іншым матэрыялам’ (Сцяшк. Сл., Сл. ПЗБ, Нар. сл., гродз.), падбіцьце́ ’падкладка’ (Шат.), падбі́це ’тс’ (Сл. ПЗБ). Рус.подбо́й, укр.підбі́й. Да падбіць з чаргаваннем галоснага ў корані. Варыянт падбіцьце, відавочна, з польск.podbicie ’падкладка’.
Падбой2 ’натруджанае, падбітае месца на назе’ (ТСБМ; Нар. сл., навагр.; З нар. сл., карэл.; Нар. лекс., слонім.), ’нарыў пад мазалём’ (ТС). Да падбіць < біць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прарва́цца
1. (вопраткаі г. д.) zerréißen*vi (s);
2. (лопнуць) plátzen vi (s); áufbrechen*vi (s) (пранарыў);
3. (празшто-н.) sich dúrchschlagen*, dúrchbrechen*vi (s), dúrchstoßen*vi (s); dúrchschallen vi (прагук); zum Áusbruch kómmen* (s) (прапачуцці)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
разрэ́зацьсов.
1.в разн. знач. разре́зать; (нарыв и т.п. — ещё) вскрыть;
р. матэ́рыю — разре́зать мате́рию;
р. варо́жы атра́д — разре́зать вра́жеский отря́д;
р. нары́ў — разре́зать (вскрыть) нары́в;
2. (поранить) поре́зать;
р. нагу́ — поре́зать но́гу;
3. распили́ть;
р. пале́на — распили́ть поле́но
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Нарва1 ’нарыў, болька’ (Бяльк.). Ад нарвиць, гл. нарыў; паводле Мяркулавай (Этимология–1978, 97), прасл.*пагъиа ’гнайнік’ ад дзеяслова *narbvati ’нагнойвацца, тузаць (пра боль) ’.
◎ На́рва2, мн. на́рвы ’намаразь’ (карэл., Шатал.), нарай ’прыстасаванне, якое кладуць на малыя санкі пры вывазцы бярвення’ (навагр., Сцяшк. Сл.), нарвіна ’тс’ (пін., Шатал.; Бяльк., Мат. Гом.), ’дошка, якая набіваецца паверх вязоў’ (Маслен.), ст.-бел.нар в и на (1684) ’перакладзіна’, укр.чар‑ вина ’перакладзіна, што утрымлівае канцы палазоў у загнутым стане пры вырабе саней’, палеск.наврина ’бервяно, што ляжыць на сохах і служыць асновай грэбеня страхі’ (Полесский этнолингв. сб. М., 1983, 161), рус.чарва ’папярэчная дошка для ўмацавання; перакладзіна, што злучае часткі сахі, воза і інш.’ Паводле Фасмера (з літ-рай), з с.-н.-ням.narve, бавар.närъ, naru ’засаўка’ (Фасмер, 3, 44; Булыка, Лекс. запазыч., 97). Запазычана таксама ў славенскую мову: nar b а ’затычка, засаўка’, гл. Бязлай, 2, 214. Пры адсутнасці ў польскай мове застаюцца няяснымі шляхі пранікнення ва ўсходне-славянскія; для беларускіх слоў не выключана другасная сувязь з навіриць ’насаджваць’, асабліва для абазначэння намаразняў, што насаджваюцца на капылы (нарвы < *наўры?, параўн. прыведзены вышэй прыклад з метатэзай).