ВАЛЕ́ТАЎ Валянцін Васілевіч
(н. 23.2.1951, в. Востраў Ельскага р-на Гомельскай вобл.),
бел. вучоны ў галіне леса- і балотазнаўства. Д-р біял. н. (1992), праф. (1993). Скончыў Гомельскі ун-т (1976). З 1976 у Бярэзінскім біясферным запаведніку, з 1993 у Гомельскім ун-це. Навук. працы па экалогіі і антрапагеннай трансфармацыі балотных экасістэм, рацыянальным выкарыстанні і ахове расліннасці.
Тв.:
Фитомасса и первичная продукция безлесных и лесных болот. Ч. 1—2. Мн., 1992;
Фиторазнообразие и состояние сосновых лесов Березинского биосферного заповедника. Мн., 1993 (у сааўт.);
Проблемы экологии и природопользования в Гомельском регионе. Мн., 1996.
т. 3, с. 480
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Pes gradiens crescit, cornix residendo famescit
Нага расце ад хады, варона галадае ад сядзення.
Нога растёт от хождения, ворона голодает от сидения.
бел. Старца кій корміць. Хочаш есці калачы, дык не сядзі на пячы.
рус. Волка ноги кормят. Волк рыщет, хлеба ищет. В лес не съездишь, так на полатях замёрзнешь. Хочешь есть калачи ‒ не сиди на печи. Под лежачий камень вода не течёт. На одном месте и камень мхом обрастает.
фр. La faim fait sortir le loup du bois (Голод гонит волка из леса). Eau stagnante devient puante (Стоячая вода становится зловонной).
англ. The dog that trots about finds a bone (Собака, которая бегает, находит кость). The race is got by the running (Кросс выигрывает бегущий).
нем. Den Wolf ernähren seine Beine (Волка кормят ноги).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
проруби́ться
1. в разн. знач. прасячы́ся;
проруби́ться сквозь ча́щу ле́са прасячы́ся праз гушча́р ле́су;
ко́нница проруби́лась сквозь ряды́ неприя́теля ко́нніца прасе́клася праз рады́ непрыя́целя;
2. горн. прарубі́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пересека́ться возвр., страд. перасяка́цца; (перекрещиваться) перакрыжо́ўвацца; (скрещиваться) скрыжо́ўвацца;
паралле́льные ли́нии нико́гда не пересека́ются парале́льныя лі́ніі ніко́лі не перасяка́юцца;
доро́ги пересека́ются у ле́са даро́гі перасяка́юцца (перакрыжо́ўваюцца, скрыжо́ўваюцца) каля́ ле́су;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сплаў I (род. спла́ву) м., прям., перен. сплав;
с. мета́лаў — сплав мета́ллов;
с. ду́мкі і пачуцця́ — сплав мы́сли и чу́вства
сплаў II (род. спла́ву) м. (действие) сплав;
с. ле́су — сплав ле́са
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чарне́ць несов.
1. (становиться чёрным или чернее) черне́ть;
серабро́ ад ча́су ~не́е — серебро́ от вре́мени черне́ет;
2. (виднеться) черне́ть, черне́ться;
за лу́гам ~не́ла сцяна́ ле́су — за лу́гом черне́ла (черне́лась) стена́ ле́са
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ДЖУНГА́РСКІ АЛАТА́У,
горная сістэма ў Сярэдняй Азіі, паміж воз. Алаколь і р. Ілі, у Казахстане і часткова ў Кітаі. Працягнулася з ПдЗ на ПнУ амаль на 450 км, шыр. ад 50 да 190 км. Складаецца з некалькіх паралельных хрыбтоў: Каратау, Баскантау, Таксанбай, Беджынтау і інш. Выш. ад 1500 да 3000 м, найб. — 4464 м (г. Бесбаскан). Паўн. раёны ўтвораны з пясчанікаў, алеўрытаў і сланцаў, паўднёвыя — з вулканагенных парод; у цэнтр. ч. выходзяць стараж. крышт. пароды. Радовішчы поліметал. руд, медзі, рэдкіх металаў; тэрмальныя мінер. крыніцы. Характэрна змена вышынных ландшафтных паясоў: на ніжніх схілах — пустыні, паўпустыні і стэп, які на выш. 1200 м пераходзіць у леса-лугавы пояс, вышэй 2600 м — субальпійскія і альпійскія лугі. Ледавікі (агульная пл. больш за 1000 км2), у т.л. ледавікі Джамбула і Берга.
т. 6, с. 93
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
апра́ва ж.
1. опра́ва;
акуля́ры ў залато́й ~ве — очки́ в золото́й опра́ве;
2. обрамле́ние ср.;
во́зера ў зялёнай ~ве ле́су — о́зеро в зелёном обрамле́нии ле́са;
3. церк. окла́д м.;
а. абраза́ — окла́д ико́ны
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
укры́цца сов.
1. укры́ться, накры́ться;
у. ко́ўдрай — укры́ться (накры́ться) одея́лом;
2. (сплошь) покры́ться;
лясы́ ўкры́ліся зеляні́най — леса́ покры́лись зе́ленью;
3. (спрятавшись, защитить себя от кого-, чего-л.) укры́ться;
у. ад дажджу́ — укры́ться от дождя́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пало́са ж., в разн. знач. полоса́;
шыро́кая п. зямлі́ — широ́кая полоса́ земли́;
п. жале́за — полоса́ желе́за;
цёмная п. ле́су на гарызо́нце — тёмная полоса́ ле́са на горизо́нте;
~сы спе́ктра — по́лосы спе́ктра;
дождж прайшо́ў ~сай — дождь прошёл полосо́й
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)