пляц м.
1. (земля под домом и огородом) уса́дьба ж.;
2. (площадь, предназначенная для застройки) уча́сток;
3. (в городе, селе) пло́щадь ж.;
4. воен. плац
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зарасці́ сов.
1. зарасти́, порасти́;
зямля́ ~сла́ ле́сам — земля́ заросла́ (поросла́) ле́сом;
твар яго́ ~ро́с барадо́й — лицо́ его́ заросло́ бородо́й;
2. зарубцева́ться, зарасти́;
◊ з. гра́ззю — зарасти́ гря́зью
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уме́рзнуць сов.
1. (во что-л.) вмёрзнуть;
бо́чка ўме́рзла ў лёд — бо́чка вмёрзла в лёд;
2. (затвердеть на большую глубину) промёрзнуть;
зямля́ мо́цна ўме́рзла — земля́ си́льно промёрзла
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пу́льхны
1. пу́хлый, по́лный;
~ныя ву́сны — пу́хлые гу́бы;
2. мя́гкий, пы́шный;
~ныя ала́дкі — мя́гкие (пы́шные) ола́дьи;
3. мя́гкий, пуши́стый;
п. снег — мя́гкий (пуши́стый) снег;
~ная зямля́ — мя́гкая земля́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Зямля́. Рус., укр. земля́, польск. ziemia, серб.-луж. zemja, палаб. ziḿă, чэш. země, славац. zem, славен. zémlja, серб.-харв. зѐмља, балг. земя, макед. земја. Ст.-слав., ст.-рус. землꙗ. Прасл. zem‑ja (параўн. корань *zem‑: зямны, чарназём), літ. žẽmė, лат. zeme, ст.-прус. semme ’зямля’, сюды ж літ. žẽmas, лат. zems ’нізкі’, ст.-перс. zam ’зямля’, грэч. χαμαί ’на зямлі’, χαμηλός ’нізкі’, лац. humus ’зямля, грунт’. І.‑е. *gʼhđem ’зямля’ (Покарны, 1, 414) ці *dh(e)gʼhom (Іванаў, ВСЯ, 2, 8, па Крэчмеру) з улікам хец. dakam, тах. A tkam, тах. B kem, грэч. χθών ’зямля’. Шанскі, 2, З, 87; Фасмер, 2, 93; Мартынаў, Лекс. взаим., 143; Махэк₂, 714; Скок, 3, 649–650; БЕР, 1, 634–635; Траўтман, 369.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Non alacres nisus gerit omnis avis quasi nisus
Не ўсякая птушка здолее паляцець/лунае ў радасным палёце.
Не всякая птица может совершить полёт/парит в радостном полёте.
бел. Не ўсім панамі быць. Колькі б варона ні крычала ‒ салаўём не стане.
рус. Не всякая птица летит высоко, не всякое око видит далеко. Не всем казакам в атаманах быть. Не всем сидеть на возу. Не всем соловьём петь. Не всем чернецам в игумнах быть. Не всякому земля родит. Не всякая водица для питья годится.
фр. Tout bois n’est pas bon à faire flèche (Не всякое дерево пригодно, чтобы сделать стрелу).
англ. No living man all things can (Никто из смертных не может всё).
нем. Nicht alle Esel haben vier Beine (Не все ослы о четырёх ногах).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
прачну́цца сов., прям., перен. просну́ться, пробуди́ться; очну́ться;
дзіця́ ~ну́лася ра́на — ребёнок просну́лся (пробуди́лся, очну́лся) ра́но;
зямля́ ~ну́лася — земля́ просну́лась (пробуди́лась);
ма́сы ~ну́ліся — ма́ссы просну́лись (пробуди́лись);
пачуццё ~ну́лася — чу́вство просну́лось (пробуди́лось)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Нерх ’лёгкая неўраджайная зямля’ (ТС), нерхова́ты ’неўраджайны, лёгкі (аб зямлі)’ (ТС). Няясна; магчыма, звязана з польск. дыял. nierzch ’нераст, ікра’, што адлюстроўвае знешняе падабенства, параўн.: «Земля — нерх, бі чэ́рві ее поточылі. Вона бі чорна, але непло́тна» (ТС), тады ўсё да нераст (гл.), якое можа мець значэнне ’ікра ў рыб, жаб’ і інш. У сувязі з апошнім параўн. укр. нерость, нерість ’усё зямное (акрамя вады), што не расце і што не створана штучна: зямля, каменні, металы, г. зн. наогул мінералы’ (Грынч., да рости ’расці’), што дапускае змяшэнне з нересть ’апладненне ў рыб, змей; сварка’ (там жа). Ва ўсякім разе здзіўляе поўная ідэнтычнасць слова з рэканструкцыяй прасл. *nerьchъ ⩽ nerĭs‑os ’нераст, ікра’ (Шустар-Шэўц, 13, 996), магчыма, першаснае значэнне грунтуецца на ўяўленні пра ікру земнаводных ці чарвякоў. Гл. няршы́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
казённы в разн. знач. казённый;
~ная зямля́ — казённая земля́;
~нае абмундзірава́нне — казённое обмундирова́ние;
~нае выхава́нне — казённое воспита́ние;
○ ~ная часць — казённая часть;
к. дом — казённый дом;
◊ но́гі не ~ныя — в нога́х пра́вды нет
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Sua cuique patria jucundissima est
Кожнаму свая радзіма самая лепшая.
Каждому своя родина самая лучшая.
бел. У родным краю, як у раю. Дарагая тая хатка, дзе радзіла мяне матка. Родная зямелька як зморанаму пасцелька. Лепш нічога няма свайго роднага вугла. Мілей свая хата, як чужая вёска.
рус. Своя земля и в горсти мила. Всякому мила своя сторона. Любит и нищий своё хламовище. Своя хижина лучше чужих палат. Мила та сторона, где пупок резан. Своя хат ка ‒ родная матка. Всякая птица своё гнездо любит. Роди мая сторона ‒ мать, чужая ‒ мачеха. Своя сторонушка и собаке мила.
фр. Il n’est rien tel que d’avoir un chez soi (Нет ничего лучше, чем свой дом).
англ. There is no place like home (Нет места лучше дома). Home is home though it be never so homely (Дом есть дом, пусть даже не самый уютный).
нем. Eigener Herd ist Goldes wert (Собственный очаг стоит золота).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)