се́мя, се́мя і се́мені, Д се́мю і се́мені, В се́мя, Т се́мем і се́менем, М (аб) се́мі і се́мені, н.
1. Зачатак расліны, які складаецца з зародка і абалонкі, зерне.
Льняное с.
2. перан. Зародак, крыніца чаго-н.
С. навукі засявай!
3. Тое, што і сперма.
|| памянш. се́мечка, -а, мн. -і, -чак, н. (да 1 знач.).
|| прым. се́мявы, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).
Семявыя залозы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
яйцо́, ‑а́, мн. я́йцы (з ліч. 2, 3, 4 яйцы́), яе́ц; м.
1. Захаваная ў шкарлупіне авальнай формы сукупнасць бялка і жаўтка, з якіх утвараецца зародак птушак і некаторых жывёл (ужываецца як прадукт харчавання). Качынае яйцо. Яйцо чарапахі. Несці яйцы. Садзіць курыцу на яйцы. Выпіць сырое яйцо. □ Маці давала.. [бацьку] хлеб, сыр, крутое яйцо. Бядуля.
2. Зародак лічынкі насякомых, чарвей і пад. у выглядзе невялікай крупінкі, звычайна авальнай формы. Яйцы саранчы. Мурашыныя яйцы.
3. У біялогіі — жаночая палавая клетка чалавека і жывёльнага арганізма; яйцаклетка.
•••
З-пад сучкі яйцо ўкрасці гл. украсці.
Не варты выедзенага яйца гл. варты.
Яйцо курыцу вучыць — з адценнем неадабрэння: малады павучае старэйшага, не пагаджаецца са старэйшым.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АМНІЁТЫ
(Amniota),
група першаснаназемных пазваночных жывёл (паўзуны, птушкі і млекакормячыя), у якіх на ранніх стадыях развіцця паяўляюцца асобныя зародкавыя абалонкі, у т. л. амніён (адсюль назва). У адрозненне ад анамній у амніётах зародак развіваецца ў яйцы (паўзуны, птушкі) або ў матцы самкі (млекакормячыя). Размнажаюцца і развіваюцца на сушы.
т. 1, с. 320
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
па́растак, -тка, мн. -ткі, -ткаў, м.
1. Маладая галінка, сцябло расліны з лісцем, якое вырасла ад больш старога сцябла ці ствала, або малая галінка, якая вырасла ад кораня асноўнай расліны.
Маладыя парасткі на старым ствале.
2. Сцябло расліны ў самым пачатку яго развіцця з насення.
Насенне пусціла парасткі.
3. звычайна мн., перан., чаго. Першае праяўленне, пачатак чаго-н., зародак.
Парасткі новага.
|| прым. па́расткавы, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зача́так, ‑тка, м.
1. Першапачатковая форма чаго‑н., здольная да далейшага развіцця; зародак. Зачатак плода.
2. перан. Першае праяўленне, пачатак чаго‑н. Зачаткі культуры. □ Першым сур’ёзным зачаткам пралетарскай партыі ў Расіі быў створаны У.І. Леніным у 1895 годзе «Саюз барацьбы за вызваленне рабочага класа». «Полымя».
3. Астатак органа, які страціў сваё значэнне; рудымент.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бласта-
(гр. blastos = зародак, парастак)
першая састаўная частка складаных слоў — біялагічных і медыцынскіх тэрмінаў, якая паказвае на сувязь з зародкам.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
плод, -а, М -дзе, мн. плады́, -о́ў м.
1. Частка расліны, якая развіваецца з завязі (кветкі) і змяшчае ў сабе насенне.
Ядомыя плады.
2. Зародак дзіцяняці (чалавека, жывёлы) ва ўлонні мацеры.
3. перан., чаго. Прадукт якой-н. дзейнасці, вынік чаго-н.
Плады творчай працы.
|| прым. пладо́вы, -ая, -ае (да 1 знач.) і пло́дны, -ая, -ае (да 2 знач.; спец.).
Пладовыя дрэвы.
Пладовыя кансервы (вырабленыя з пладоў). Пладовы сад.
Плодная абалонка (якая акружае плод).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бла́стула
(ад гр. blastos = парастак)
стадыя развіцця зародка мнагаклетачных жывёл і чалавека (наступная за морулай), на якой зародак уяўляе сабой аднаслойны пузырок.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
абла́стыка
(ад а- + гр. blastos = парастак, зародак)
сукупнасць прыёмаў, якія выкарыстоўваюцца ў час выдалення пухлін, каб перашкодзіць іх рэцыдывам і імплантацыі клетак у ране.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
АМІ́ЧЫ (Amici) Джавані Батыста
(25.3.1786, г. Мадэна, Італія — 10.4.1863),
італьянскі батанік і оптык. Скончыў Балонскі ун-т (1808). Праф. матэматыкі Мадэнскага (1818—25), астраноміі Пізанскага (1831—35) ун-таў, дырэктар абсерваторыі ў Фларэнцыі (з 1835). Упершыню апісаў рух пратаплазмы ў расліннай клетцы і пылковую трубку (1823), адкрыў у зародкавым мяшку «зародкавы пузырок» (яйцаклетку) і назіраў за пераўтварэннем яйцаклеткі ў зародак (1843). Вынайшаў імерсійны аб’ектыў мікраскопа (1827).
т. 1, с. 319
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)