Verbum

атруці́ць, -учу́, -у́ціш, -у́ціць; -у́чаны; зак.

1. каго-што. Загубіць атрутай або зрабіць шкоду чым-н. ядавітым.

А. арганізм гарэлкай.

2. што. Прымяшаць да чаго-н. атруту.

А. ваду.

3. перан., каго-што. Аказаць дрэнны ўплыў на каго-, што-н.

А. душы людзей.

4. перан., што. Пазбавіць радасці, весялосці.

Хцівасць атруціла яе жыццё.

|| незак. атру́чваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. атру́чванне, -я, н. і атручэ́нне, -я, н. (да 1—3 знач.).

паўста́ць, -а́ну, -а́неш, -а́не; зак.

1. Узняцца на барацьбу з кім-, чым-н., супраць каго-, чаго-н., узняць паўстанне.

Народ паўстаў супраць царызму.

2. супраць чаго. Не згаджаючыся, пярэчачы, выступіць супраць чаго-н. (высок.).

П. супраць несправядлівасці.

3. перан. Узнікнуць у памяці, ва ўяўленні.

У думках паўстала ўсё ранейшае жыццё.

4. З’явіцца перад вачамі, паказацца.

Перад намі паўстала цікавая карціна.

|| незак. паўстава́ць, -таю́, -тае́ш, -тае́; -таём, -таяце́, -таю́ць.

рэа́льны, -ая, -ае.

1. Які сапраўды існуе ў рэчаіснасці, не ўяўны.

Р. факт.

2. Які можа быць ажыццёўлены, здзейснены.

Рэальныя планы.

Р. тэрмін.

3. Практычны, заснаваны на разуменні наяўных умоў, абставін.

Рэальная палітыка.

Р. погляд на жыццё.

○

Рэальнае вучылішча — у дарэвалюцыйнай Расіі: агульнаадукацыйная сярэдняя навучальная ўстанова без выкладання старажытных моў, з пераважаннем у навучальным плане прыродазнаўчанавуковых прадметаў.

Рэальная заработная плата (спец.) — пакупная здольнасць намінальнай заработнай платы.

|| наз. рэа́льнасць, -і, ж.

салда́т, -а, М -да́це, мн. -ы, -да́т, м.

1. Радавы ваеннаслужачы сухапутнага войска, а таксама ваеннаслужачы наогул.

С. музычнага ўзвода.

2. перан. Ваенны чалавек, воін.

Мой тата — стары с.

С. рэвалюцыі (той, хто прысвяціў сваё жыццё справе рэвалюцыі; высок.).

○

Лясныя салдаты — партызаны.

|| памянш. салда́цік, -а, мн. -і, -аў, м.

Скакаць у ваду салдацікам (прысл.; стоячы, у стаячым становішчы). Алавяны с. (дзіцячая цацка — фігурка салдата).

|| прым. салда́цкі, -ая, -ае.

со́нны, -ая, -ае.

1. Які адбываецца ў час сну, звязаны са сном.

С. стан.

Соннае дыханне.

2. Вялы, неактыўны ад жадання спаць, які яшчэ не зусім прачнуўся.

Соннае дзіця.

3. перан. Пасіўны, бяздзейны.

Соннае жыццё.

4. Снатворны (пра лекі).

Сонныя кроплі.

○

Сонная артэрыя — вялікая парная артэрыя з двух бакоў шыі.

Сонная хвароба — інфекцыйнае захворванне, якое характарызуецца моцнай санлівасцю.

◊

Як сонная муха — запаволены і вялы.

|| наз. со́ннасць, -і, ж.

суча́сны, -ая, -ае.

1. Які мае адносіны да цяперашняга часу, да адной эпохі з кім-н.

С. беларускі раман.

Сучасныя Якубу Коласу паэты.

2. Які мае адносіны да сённяшняга; цяперашні.

Сучаснае жыццё.

Сучасныя падзеі.

3. Які адпавядае патрабаванням свайго часу, не адсталы.

Сучасная тэхніка.

Сучасныя ідэі.

4. суча́снае, -ага, н. Падзеі, якія адбываюцца цяпер, у дадзены час; цяперашні час.

Пра сучаснае можна многа гаварыць.

|| наз. суча́снасць, -і, ж. (да 2 знач.).