умо́ва, -ы, мн. -ы, умо́ў, ж.
1. Акалічнасць, ад якой што-н. залежыць.
Гэта магчыма пры адной умове.
2. Патрабаванне, якое прад’яўляецца адным з дагаворных бакоў.
Назавіце вашу ўмову.
Умовы міру.
3. Пісьмовая або вусная дамоўленасць, згода.
Выканаць умову.
Парушыць умову.
4. мн. Правілы, устаноўленыя ў якой-н. галіне дзейнасці, жыцця.
Умовы карыстання электрычнымі прыборамі.
5. мн. Абставіны, у якіх працякае або пры якіх адбываецца што-н.
Кліматычныя ўмовы.
Жыллёвыя ўмовы.
Падрыхтоўка прадпрыемства да работы ў зімовых умовах.
Праца ў добрых умовах.
Для спецыялістаў — усе ўмовы (гэта значыць добрыя ўмовы для жыцця; разм.).
6. звычайна мн. Даныя, патрабаванні, з якіх неабходна зыходзіць.
Умовы доследу.
◊
Ва ўмовах чаго, у знач. прыназ. з Р — пры наяўнасці чаго-н. навакольнага, спадарожнага.
Працаваць ва ўмовах пастаяннага напружання.
Пры ўмове чаго, у знач. прыназ. з Р — пры залежнасці ад чаго-н., абумоўленасці чым-н.
Гэта можна выканаць пры ўмове добрага надвор’я.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ране́й, прысл.
1. Выш. ст. да прысл. рана 2 (у 2 знач.).
2. Да пэўнага, указанага моманту. Сонца падымалася неяк марудна, раса ападала паволі. Можа яна ў гэтую раніцу ападала б і вельмі доўга, каб Аленка не прыйшла раней тэрміну. Колас. — Дык вось і зробім лаўтра пад’ём на дзве гадзіны раней звычайнага. Брыль.
3. У мінулым, да гэтага, да нядаўняга часу. Пімен Бумажкоў раней займаўся сельскай гаспадаркай, пасля пайшоў працаваць на завод рабочым. Чорны. Як ішлі камсамольцы раней на вайну, так ты сёння ідзеш узнімаць цаліну. А. Вольскі.
4. Спачатку, найперш. Раней, чым сабе, дзед накладваў мне ежу ў алавяную місачку. Бядуля. Што пачнецца раней — наступленне ці блакада — вельмі цяжка згадаць. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трэск, ‑у, м.
1. Сухі, рэзкі гук, які ўтвараецца пры ламанні, трэсканні, разрыванні і пад. чаго‑н. Трэск ламачча. □ Маўклівы цёмны лес раптам ажыў, напоўніўся шумам, трэскам сухога галля і зламаных дрэў. В. Вольскі. Кладка рыпіць і вагаецца. Раздаецца трэск, і я лячу ў прорву. Аляхновіч. // Шум, які ўтвараецца пры рабоце механізмаў, інструментаў і пад. Неўзабаве .. [Залівака] пачуў роў самалётаў, а потым сухі трэск кулямётаў. Гурскі. Трэск матацыклаў разарваў хвілінную цішыню па паляне. Лынькоў. У рупары пачуўся лёгкі сухі трэск, а потым голас дыктара абвясціў: — Увага! Шашкоў.
2. перан. Разм. Шуміха, пустыя размовы, балбатня. Працаваць без шуму і трэску.
•••
З трэскам — са скандалам, з ганьбай (выгнаць, зняць з пасады, праваліцца на экзамене і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рука́в
1. в разн. знач. рука́ў, -кава́ м.;
пла́тье с дли́нными рукава́ми суке́нка з до́ўгімі рукава́мі;
рука́в реки́ геогр. рука́ў ракі́;
2. (пожарный) рука́ў, -кава́ м.; разг. кі́шка, -кі ж.;
◊
рабо́тать спустя́ рукава́ працава́ць як мо́крае гары́ць; рабі́ць як не сваі́мі рука́мі;
приня́ться за де́ло, засучи́в рукава́ узя́цца за рабо́ту, закаса́ўшы рукавы́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
сме́на в разн. знач. зме́на, -ны ж.;
сме́на карау́ла зме́на ва́рты;
рабо́тать в у́треннюю сме́ну працава́ць у ра́нішнюю зме́ну;
пришла́ пе́рвая сме́на прыйшла́ пе́ршая зме́на;
молодёжь — на́ша сме́на мо́ладзь — на́ша зме́на;
сме́на белья́ зме́на бялі́зны;
брат пришёл на сме́ну мне брат прыйшо́ў на зме́ну мне;
◊
на сме́ну на зме́ну;
сме́на поколе́ний зме́на пакале́нняў;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
По́ршань ’дэталь рухавіка, помпы, кампрэсара’ (ТСБМ). Як тэхнічны тэрмін, імаверна, з рус. поршень ’тс’. Праабражэнскі (2, 111) звязвае з семантычным гняздом рус. по́рхать (гл. таксама КЭСРЯ, 357), можа, у сувязі з функцыяй помпы ці распыляльніка, што, аднак, няпэўна. Трубачоў у Фасмера (3, 337) не бачыць падстаў аддзяляць ад по́ршень ’сялянскі абутак з аднаго кавалка скуры’, гл. поршні. Можна выказаць здагадку пра зыходнае *порушень, што ад рухаць, рухацца, параўн. варыянтныя назвы абутку рус. дыял. поршень/порушень/порошень. Адсюль варыянт поршань як дэталь рухавіка, звязаны з рухам, а не з распырскваннем. Параўн. бел. пару́ханы ’ўзняты, патурбаваны’, пару́хлівы ’рухлівы, хуткі’, паруша́цца ’рухацца з месца’, пару́шыць крануць, зрушыць, пасунуць’ (Байк. і Некр.), славен. porušenje ’тачэнне’ і ’тачылка’. Тады *po‑rux‑ěnь ’тое, што рухаецца, соўгаецца, хутка працуе’, параўн. літ. rušus/ruošus дзейны’, raũsti ’рыць, капацца’, лат. rušinât ’тс’, rùoss ’рухлівы, спраўны’, нова-в.-ням. дыял. ruscheln ’хутка працаваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
job
[dʒɑ:b]
1.
n.
1) рабо́та f., зада́ньне n.
2) пра́ца f.; паса́да, слу́жба f.
out of job — бяз пра́цы
2.
adj.
зьдзе́льны (пра рабо́ту); наня́ты для выкана́ньня пэ́ўнае рабо́ты
3.
v.t.
1) пераку́пліваць, перакупля́ць (тава́ры)
2) браць або́ дава́ць у на́ймы (каня́, воз)
4.
v.i.
1) працава́ць нерэгуля́рна або́ зьдзе́льна
2) быць ма́клерам
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
гуля́ць
1. spazíeren vi (s), spazíeren gehen*, promeníeren vi (s);
2. разм (не працаваць) féiern vi;
3. (забаўляцца) búmmeln vi; schwíemeln vi, zéchen vi (п’янстваваць);
4. (быць у інтымных стасунках) verkéhren vi;
5. (у гульню) spíelen vi, vt;
гуля́ць у ка́рты Kárten spíelen;
гуля́ць у футбо́л Fúßball spíelen;
◊ гуля́ць па рука́х von Hand zu Hand gehen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
хаця́ злучн (разм) і часціца
1. obwóhl, obgléich, obschón;
я прыйду́, хаця́ і няма́ ча́су ich komme, obwóhl ich kéine Zeit habe;
2.:
хаця́ б wenn auch, selbst wenn, und wenn (+ conj);
я ско́нчу гэ́тую рабо́ту, хаця́ б мне давяло́ся працава́ць усю ноч ich brínge díese Árbeit zu Énde, und wenn ich die gánze Nacht árbeiten müsste
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
craft
[kræft]
1.
n.
1) спра́ўнасьць f., уме́льства, маста́цтва n.
2) рамяство́ n.
3) цэх -у m.
4) хі́трасьць f., ашука́нства, махля́рства n.
5) су́дна n., вадапла́ў -ва m., самалёт -а m.
Construction of aircraft and spacecraft requires great knowledge — Пабудо́ва самалётаў і касьмі́чных караблёў вымага́е вялі́кіх ве́даў
2.
v.t.
працава́ць або́ рабі́ць не́шта прафэсі́йна
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)