Воз (БРС, Бяльк., Касп., Грыг., Дзмітр., Маш., Інстр. I), ву͡оз, ’воз; сузор’е’ (Бес.). Рус. воз, укр. віз, род. скл. во́зу, ст.-слав. возъ, балг. воз, серб.-харв. во̑з, славен. vȏz, чэш. vůz, славац. voz, польск. wóz, в.-луж. woz. Прасл. vozъ (Махэк₂, 704). Іншая ступень чаргавання ў ве́зці, вязу (гл.). Роднасныя: літ. ùžvažas, ст.-ісл. wagn ’павозка’, грэч. Ϝὄχος ’тс’, ст.-інд. vahanam ’язда; судна’, vahas ’той, хто едзе’; звязана чаргаваннем з гоц. wigs ’дарога’ (Гл. Траўтман, 357; Праабражэнскі, 1, 70; Фасмер, 1, 333).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Распу́т 1 ’дарога падчас ранняй вясны’: Белы сняжкі разойдуцца, / Быстры рэчкі разальюцца, / Сам к табе прыбуду / Па вялікаму распуту (Кос.). Да распу́цце (гл.) з маскулінізацыяй лексемы (не выключае, што толькі ў песенным ужыванні для захавання рытма і рыфмы) і ўзнаўленнем у сувязі з гэтым гістарычнага ‑т у корані. Параўн. рус. дыял. распу́та ’час, калі дарогі становяцца малапраезнымі; становішча дарог у такі час’.
Распу́т 2 ’распуста, разбэшчанасць’ (Растарг.). Нульсуфіксальны субстантыў ад распу́тный ’разбэшчаны’ (Бяльк.), якое ўтворана ад распу́цін ’свавольнік, лайдак’ (Ян.), роспу́ціца ’распуснік’ (ТС), распу́ціцца ’згінуць (?)’ (Яшк. Мясц.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
То́рны ’наезджаны, гладкі, роўны’ (ТСБМ; лун., Шатал.; Мат. Гом.), ’утаптаны, убіты’ (Байк. і Некр., Бяльк.; рагач., Сл. ПЗБ; Пятк. 2): на торным двары (Полымя, 1970, 2, 127), ’дрэнны, (разбіты?)’: дарога вельмі торная, ісці нават цяжка (стаўб., Жд. 1). Рус. то́рный ’гладкі, роўны’, серб. то̑рни ’які адносіцца да пастаўніка’, балг. то́рен ’угноены’. Утвораныя ад тор 1 або то́рыць (гл.) пры дапамозе суф. *‑ьn‑ъ, падобнае паходжанне прапануецца і для паўднёваславянскіх слоў (Скок, 3, 512); значэнне ’ўгноены’, верагодна, развілася на базе ’утоптаны жывёлай, якая доўга стаяла на гэтым месцы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
drive1 [draɪv] n.
1. язда́ (на машыне);
go for a drive (па)ката́цца на машы́не;
The station is an hour’s drive away. Да вакзала гадзіна язды.
2. пад’язна́я даро́га (да дома)
3. драйв, эне́ргія, энтузія́зм, імпэ́т; напо́рыстасць
4. sport драйв (пра тэніс)
5. перада́ча (у машыне);
left-hand drive ле́вае руляво́е кірава́нне
6. comput. дыскаво́д
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
by-pass
[ˈbaɪpæs]
1.
n.
1) аб'е́зд -у m., аб’е́зная даро́га
2) Med. шунт -а m., абыхо́д карана́рных сасу́даў
3) Electr. адгалінава́ньне (электры́чнага ка́бэля, то́ку), шунт -а m.
2.
v.t.
1) абыхо́дзіць, аб’яжджа́ць
2) абміна́ць
3) не зварача́ць ува́гі, ігнарава́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
uphill
1. [ʌpˈhɪl]
adv.
угару, уго́ру
a mile uphill — адну́ мі́лю ўгару́
2. [ˈʌphɪl]
adj.
1) які́ ідзе́, падніма́ецца ўгару́
it is an uphill road all the way — Гэ́тая даро́га ідзе́ ўве́сь час ўгару́
2) цяжкі́
an uphill fight — цяжко́е змага́ньне
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
шлях, -у, М на шляху́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Тое, што і дарога (у 1 знач.).
Шырокі ш.
Ш. у гарах.
Іх шляхі разышліся (перан.: яны рассталіся).
2. Месца, лінія ў прасторы, дзе адбываецца рух, перамяшчэнне.
Паветраны ш.
Чыгуначны ш.
Шляхі зносін.
3. Падарожжа, перамяшчэнне куды-н.
Небяспечны ш.
Ш. праз балота.
4. Напрамак, маршрут.
Збіцца са шляху.
Правільны ш. развіцця.
Кружным шляхам.
5. перан. Напрамак дзейнасці, развіцця чаго-н., спосаб дзеяння.
Накіраваць на правільны ш.
Мірным шляхам.
○
Дыхальныя шляхі — орган у выглядзе каналаў, якія забяспечваюць жыццядзейнасць арганізма.
◊
Апошні шлях — пра пахаванне каго-н.
Быць на шляху да чаго-н. — набліжацца да чаго-н.
Жыццёвы шлях — жыццё.
Стаяць на шляху чыім або ў каго — служыць перашкодай каму-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
жаўце́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
1. Вылучацца сваім жоўтым колерам, віднецца (пра што‑н. жоўтае). На дрэвах у садзе золата жаўцелі адны толькі антонаўкі. Сабаленка. Убаку, дзе дарога падступала к зарасніку, нібы падфарбаваны, жаўцеў яшчэ новы масток. Мележ.
2. Станавіцца жоўтым, набываць жоўты колер. Жаўцець ад часу. // Паспяваць (пра плады, злакі). Лён на ўчастку пачаў жаўцець. // Вянуць, адміраць (пра лісце раслін). Стала восень, толькі пачыналі жаўцець і ападаць лісты. Скрыган. // Набываць нездаровы колер твару, цела. Жаўцець ад хваробы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прасце́нак, ‑нка, м.
1. Частка сцяны паміж аконнымі ці дзвярнымі праёмамі. Міжвольна Камлюк глянуў на карту, што вісела на прасценку між акон. М. Ткачоў. — Глядзіце на гэты дом і мяркуйце: чаму ў яго прасцецкі паміж вокнамі такія маленькія? Даніленка. // Абл. Перагародка. [Паўлюк] рагатаў і рагатаў так гучна, што з-за дашчанага прасценка пачуўся стук. Хведаровіч.
2. Абл. Прамая дарожка, якая раздзяляе поле. Вырываючыся з вузкага прасценка, абапал якога высаджаны маладыя прысады, дарога зварочвае на шырокі выган. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раскі́слы, ‑ая, ‑ае.
1. Які раскіс, ператварыўся ў вязкае месіва. Раскіслая дарога. □ Ледзь вырываючы ногі з раскіслага глею, [Гораў] пайшоў да брамы. Караткевіч. // Набраклы, размоклы. Валодзя не сказаў нічога, адно задуменна пазіраў з-пад раскіслага, падобнага на сабачае вуха казырка. Мележ.
2. перан. Расслаблены, разамлелы. Таварыш Васіль азірнуўся, і вочы ўбачылі раскіслы, нявыспаны твар у жоўтай шчаціне няголенай барады. Пестрак. // Які страціў волю, здольнасць дзейнічаць. Дзмітрый здагадаўся, што стралку проста боязна. Хацелася пакрычаць на гэтага раскіслага здаравяка, але ўтрымаўся. Беразняк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)