кампазі́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.

1. Будова, суадносіны і ўзаемнае размеркаванне асобных частак, элементаў.

К. рамана.

К. карціны.

К. сімфоніі.

2. Мастацкі (музычны, жывапісны, скульптурны і інш.) твор, які з’яўляецца арыгінальным спалучэннем асобных частак, элементаў.

Скульптурная к.

Сюжэтная к.

3. Тэорыя стварэння музычных твораў.

Клас кампазіцыі.

4. Твор, які складаецца з літаратурнай і музычнай частак, аб’яднаных адной тэмай, сюжэтам.

Літаратурна-музычная к.

|| прым. кампазіцы́йны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

карыста́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак., чым.

1. Выкарыстоўваць для сваёй патрэбы.

К. газам.

К. гарадской бібліятэкай.

2. Выкарыстоўваць што-н. у сваіх інтарэсах, атрымліваць выгаду, карысць з чаго-н.

К. выпадкам.

К. чужой дабратой.

3. Мець што-н. (аўтарытэт, павагу, права і інш.).

К. поспехам.

К. ўсімі правамі.

|| зак. пакарыста́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (да 1 і 2 знач.).

|| наз. карыста́нне, -я, н. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

бар’е́р, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Перагародка, якая ставіцца як перашкода на бегавой дарожцы, арэне цырка і інш.

2. Наогул перашкода для чаго-н.

Супрацьапоўзневы б.

3. Рыса перад кожным з удзельнікаў дуэлі, якую яны не павінны пераступаць пры стральбе (уст.).

4. перан. Тое, што перашкаджае ажыццяўленню чаго-н., затрымлівае развіццё адпаведнай дзейнасці.

Гукавы б.

|| прым. бар’е́рны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

атле́тыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.

Сістэма гімнастычных практыкаванняў, якія развіваюць сілу, спрыт, вынослівасць.

•••

Лёгкая атлетыка — від спорту, які ахоплівае хадзьбу, бег, скачкі, кіданне кап’я, дыска, штурханне ядра і пад.

Цяжкая атлетыка — комплекс фізічных практыкаванняў па падыманню цяжараў (штангі, гіры, гантэлі і інш.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дра́га, ‑і, ДМ дразе, ж.

1. Плывучая землечарпальная машына, прызначаная для распрацоўкі россыпных залежаў карысных выкапняў (золата, плаціны, волава і інш.), а таксама для паглыблення дна рэк, азёр і пад.

2. Прылада для здабывання жывёл і раслін, якія жывуць на дне вадаёмаў.

[Фр. drague.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

інста́нцыя, ‑і, ж.

Асобная ступень у сістэме падначаленых адзін другому органаў дзяржаўнага кіравання, партыйных, прафсаюзных, судовых і інш. арганізацый. Вышэйшыя інстанцыі. Першая інстанцыя. □ Было задавальненне ад таго.., што такая высокая партыйная інстанцыя з такой чуласцю і ўвагай паставілася да справы радавых камуністаў. Шамякін.

[Ад лац. instantia — непасрэдная блізкасць.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

калёўка, ‑і, ДМ ‑лёўцы; Р мн. ‑лёвак; ж.

Спец.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. каляваць.

2. Спецыяльны рубанак для выстругвання дошак і планак з фігурнымі краямі (багетаў, карнізаў і інш.).

3. У сталярнай справе — фігурны профіль дошкі або бруска, які атрымліваецца струганнем.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ка́рцэр, ‑а, м.

Цёмнае і цеснае памяшканне для часовага адзіночнага зняволення (у турмах, канцлагерах і інш.). Было страшна, калі білі, калі ў пакаранне па цэлых сутках трымалі без яды, калі саджалі ў карцэр — сыры цёмны склеп, дзе вяліся пацукі і кажаны... Васілевіч.

[Ад лац. carcer — турма.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кастры́ца, ‑ы, ж.

Адходы, якія атрымліваюцца ў выніку перацірання адзеравянелых частак сцябла пры мяцці і трапанні валакністых раслін (лёну, канапель і інш.). Андрэй без жалю ламаў і трушчыў церніцай лён, выціраў кастрыцу. Чарнышэвіч. На вышках пахла яблыкамі, нясвежай саломай, сухой кастрыцай. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кла́ўзула, ‑ы, ж.

1. У юрыспрудэнцыі — спецыяльная ўмова, агаворка ў завяшчанні, дагаворы і інш.

2. У рыторыцы — заключная частка прамовы, гукавой і стылістычнай форме якой прамоўцы надаюць вялікае значэнне.

3. У літаратуразнаўстве — канец верша, склады вершаванага радка, якія ідуць за апошнім націскным складам.

[Лац. clausula.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)