Вэ́са ’штосьці, што вісіць’ (КЭС). Дыялектная форма да слав. *visa (: visěti). Параўн. рус. ви́са, укр. ви́са ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Дэ́ка, дэ́ко ’дэкаграм’ (Сцяц.). Запазычанне з польск. deka ’тс’ (а гэта размоўная форма, скарачэнне з dekagram ’тс’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мальбоны ’лаянка’ (Юрч.). Скажоная форма слова мале́бны. Параўн. рус. цвяр. моле́бны служить ’сварыцца’. Перанос значэння: ’павучанні’ > ’лаянка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пастая́лец ’кватарант’ (ТСБМ, Грыг), пастая́нец ’тс’ (Нас.). З рус. постоя́лец ’тс’. Форма пастая́нец утворана, як кватара́нец (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэ́нчыць ’шанцаваць’ (Сцяшк. Сл.). Спаланізаваная форма ручы́ць (гл. ручыцца), польскае ręczyć мае зусім іншае значэнне — ’гарантаваць, ручацца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Камандзі́р ’начальнік вайсковай часці, падраздзялення, ваеннага судна’ (ТСБМ), къмандзе́р ’чалавек, які ў час работы любіць камандаваць іншымі’ (міёр., З нар. сл.), камандзе́р ’тс’ (Грыг., Яруш., Нас.), камандзе́рка ’жанчына ў гасціне, якая зацягвае песні, пачынае забавы, гульні, забаўнік’ (Нас.). Форма з ‑ір несумненна запазычана праз рус. мову (у якой існуе з канца XVII ст.). Форма з ‑ер, відаць, больш старая; параўн. ст.-рус. кумендеръ ’званне высокага рангу ў духоўна-рыцарскім ордэне’ (XIV ст.), ст.-польск. komender (XV ст.), хаця на яе аказала ўплыў форма камандзір, першакрыніца якой франц. commandeur ’камандзір’ (Шанскі, 2 (К), 222).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
амафо́рмы
(ад гр. homos = аднолькавы + форма)
лінгв. словы, якія належаць да розных часцін мовы і супадаюць толькі ў пэўных марфалагічных формах (напр. вусны ’губы’ і вусны ’які вымаўляецца’).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
архітамі́я
(ад гр. arche = пачатак + -тамія)
форма бясполага размнажэння, якая заключаецца ў расчляненні цела жывёліны на асобныя ўчасткі, або сегменты, кожны з якіх можа развівацца ў новую жывёліну.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
генатэі́зм
(ад гр. heis, henos = адзін, адзіны + theos = бог)
пераходная паміж політэізмам і монатэізмам форма рэлігійных вераванняў, якая прызнае існаванне многіх багоў на чале з адным галоўным богам.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
На́да ’трэба’ (Бяльк.), на́да, на́ды (Сл. ПЗБ), рус. на́до ’тс’; упершыню фіксуецца ў Полацкай грамаце 1264 г. (Сразн.). Скарочаная форма ад прыслоўя надобѣ, утворанага ад месн. скл. назоўніка даба з прыназоўнікам на (Карскі 2-3, 76; Фасмер, 3, 38). Форма на ‑ды адлюстроўвае, відаць, уплыў прыслоўяў тыпу тады, туды і г. д. Гл. на́дабе.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)