штрафны́, ‑ая, ‑ое.
1. Звязаны са штрафам, з платай штрафу. [Войцік:] — І на якое ліха нам здаўся той білет! Сунулі б правадніку колькі залатовак — і без штрафнога пратакола абышлося б. Машара. // Які назначаецца за парушэнне чаго‑н.; з’яўляецца штрафам. Штрафны ўдар.
2. Накіраваны рашэннем суда ў спецыяльную дысцыплінарную часць (пра ваеннаслужачых). Штрафныя матросы. // Які складаецца з такіх ваеннаслужачых, прызначаны для іх. Няхай штрафны батальён, няхай іншая кара. Нас нічога не страшыць пасля тых здзекаў і пакут, якія мы перажылі і пабачылі ў нямецкім палоне. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шырата́, ‑ы, ДМ ‑раце; мн. шыроты, ‑рот; ж.
У геаграфіі — адна з каардынат, якая вызначае месцазнаходжанне пункта па зямной паверхні; адлегласць ад экватара па мерыдыяну, якая выражаецца ў градусах. 1 студзеня 1820 года шлюпы.. дасягнулі 69°21′ паўднёвай шыраты. «Беларусь». // толькі мн. (шыро́ты, ‑рот). Месца, мясцовасць, якія знаходзяцца на той ці іншай адлегласці ад экватара. Высокія шыроты. □ Радыст з Беларусі, змакрэлы ад поту, лавіў галасы незнаёмых шырот. Вялюгін. Некаторыя відныя кіраўнікі і нават вучоныя пярэчылі ўкараненню новага незвычайнага ў нашых шыротах тыпу будынкаў. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
язда́, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. ездзіць (у 1, 2 і 4 знач.). Язда вярхом. Марудная язда. □ [Сцёпка] захапляўся яздою і тымі новымі малюнкамі, што мільгацелі перад яго вачамі. Колас.
2. У складзе спалучэнняў, што абазначаюць час, паказвае на пэўную адлегласць паміж якімі‑н. пунктамі. Тут жа і язды той на нейкія пятнаццаць хвілін. Грахоўскі.
•••
Спараная язда — на транспарце — абслугоўванне лакаматыва, аўтамашыны і пад. дзвюма брыгадамі, двума работнікамі, што змяняюць адзін аднаго.
Строеная язда — абслугоўванне лакаматыва трыма брыгадамі, якія працуюць пачаргова.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
альбумі́ны
(ад лац. albumen, -minis = бялок)
простыя бялкі, якія змяшчаюцца ў яечным бялку, сываратцы крыві, малацэ і насенні раслін, прымяняюцца ў фармацэўтычнай, кандытарскай і тэкстыльнай прамысловасці.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
апро́шы
(фр. approches)
1) земляныя равы, якія пракладвалі для скрытага набліжэння да сцен крэпасці перад яе штурмам;
2) прамежкі паміж літарамі або словамі ў друкарскім наборы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
араўру́т
(англ. arrowroot, ад arrow = страла + root = корань)
сарты крухмалу, якія атрымліваюцца з карэнішчаў раслін роду маранта, клубняў куркумы і некаторых іншых трапічных відаў класа аднадольных.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
арбаві́русы
[н.-лац. arboviruses, ад англ. ar(thropod) bo(me) viruses = вірусы, народжаныя членістаногімі]
група вірусаў пазваночных жывёл і чалавека, якія пераносяцца членістаногімі (кляшчамі, камарамі, маскітамі).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
арнаме́нтыка
(ням. Ornamentik, ад лац. ornamentum = упрыгожанне)
1) сукупнасць элементаў арнаменту ў якім-н. стылі, творы мастацтва;
2) сукупнасць музычных гукаў, якія аздабляюць асноўную меладычную лінію.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
біягельмі́нты
(ад бія- + гельмінты)
паразітычныя чэрві, якія на стадыі лічынкі жывуць у жывёльным арганізме, а ў дарослым стане — у целе чалавека або другой жывёлы (параўн. геагельмінты).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
брантатэ́рыі
(ад гр. bronte = гром, пярун + -тэрый)
групы буйных млекакормячых атрада няпарнакапытных са своеасаблівымі касцявымі нарасцямі на чэрапе (тытанатэрый, эмбалатэрый і інш.), якія жылі ў палеагене.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)