лінгв. змякчэнне зычных гукаў шляхам дабавачнага пад’ёму сярэдняй часткі языка да паднябення.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
паўша́льны
(ням. pauschal)
узяты ў цэлым, цалкам;
п-ая сума — агульная сума без дыферэнцыравання на яе састаўныя часткі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
пратэ́з
(фр. prothèse, ад гр. prothesis = дадатак, далучэнне)
прыстасаванне ў выглядзе якой-н.часткі цела для замены страчанай.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
фасава́ць
(польск. fasować, ад ням. fassen)
раскладваць, разважваць тавар на пэўныя часткі і запакоўваць іх, рыхтуючы да продажу.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
чачва́н
(перс. ćaśm-band = павязка для вачэй)
густая валасяная сетка, якая апускаецца з верхняй часткіпаранджы на твар.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
энтыме́ма
(гр. enthymema)
няпоўнасцю (скарочана) прыведзены аргумент (меркаванне, вывад, доказ і г.д.), адсутныя часткі якога падразумяваюцца як відавочныя.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Сыгла́цца ’пасябраваць’ (Мат. Гом.). Няясна; магчыма, да *jьgъla ’клін, шып, пры дапамозе якога злучалі часткі чаго-небудзь’ (гл. ігла). Паралельнае ўтварэнне сыглі́чыцца ’злучыцца металічнымі скобамі’ (Юрч. Вытв.) ад ігліца ’брусок, што злучае дошкі’, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АЎТАТАМІ́Я
(ад аўта... + грэч. tomē адсячэнне),
самакалечанне, здольнасць некаторых жывёл самаадвольна аддзяляць часткі свайго цела пры рэзкім раздражненні. Звязана з уласцівасцю ўзнаўляць страчаныя часткі цела: у яшчаркі вырастае новы хвост замест адламанага, у рака — клюшні, у актынідыі — шчупальцы. Аўтатамія — ахоўнае прыстасаванне, якое выпрацавана ў працэсе эвалюцыі як спосаб пасіўнай абароны. Часам звязана з размнажэннем: адламаныя прамяні марскіх зорак могуць аднавіцца ў цэлую жывёліну. Уласціва многім прадстаўнікам фауны Беларусі: гідрам (адкідваюць шчупальцы), кольчатым чарвям (канец цела), павукам, матылям, конікам і ракам (канечнасці), яшчаркам порсткай і жывароднай, вераценніцы ломкай, некаторым птушкам (глушцы, цецерукі), здольным пры небяспецы скідаць покрыўнае пер’е і інш.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ЛАГО́МЕТР
(ад грэч. logos тут адносіны + ...метр),
вымяральны механізм для вызначэння адносін дзвюх эл. велічынь (звычайна сіл току ў яго рухомай частцы). Бываюць магнітаэлектрычныя, электра- і ферадынамічныя, электрамагнітныя. Дзеянне найб. пашыранага магнітаэл. Л. заснавана на тым, што накіраваныя насустрач адзін аднаму вярчальныя моманты, якія ўзніклі ад уздзеяння вымяраемых велічынь на рухомую частку Л., ураўнаважваюцца пры адхіленні рухомай часткі на пэўны вугал. Л. выкарыстоўваюцца ў омметрах, фазометрах, частатамерах і інш.
Схема магнітаэлектрычнага лагометра: 1 — рухомыя шпулі; 2 — стралка, прымацаваная да рухомай часткі прылады; 3 — асяродак, які стварае неаднароднае па зазоры магнітнае поле; 4 — пастаянны магніт; M1, M2 — вярчальныя моманты.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
падку́рчыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак., што.
Сагнуўшы або падагнуўшы, прыціснуць. да сябе, пад сябе (пра часткі цела). Ігнась падкурчыў ногі і схаваўся пад халацік.Мурашка.Певень, праходзячы каля прызбы, спыніўся, падкурчыў адну нагу і строга зірнуў на беднага Чы-Ліна.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
