Verbum

саніта́р, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Асоба малодшага медыцынскага персаналу ў лячэбных установах, якая даглядае хворых і раненых, сочыць за чысцінёй у палатах і пад.

2. перан. Пра таго або тое, што дапамагае захаванню здароўя, чысціні каго-н., чаго-н.

Дзятлы і мурашкі — лясныя санітары.

|| ж. саніта́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак.

|| прым. саніта́рскі, -ая, -ае (разм.).

саю́з, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.

1. -у. Цеснае аб’яднанне, сувязь дзвюх або некалькіх асоб, груп і пад.

Сяброўскі с.

Раённы с. паляўнічых.

2. -у. Аб’яднанне, пагадненне арганізацый, дзяржаў для сумесных дзеянняў.

Ваенны саюз.

Гандлёвы саюз.

3. Назва дзяржаў, грамадскіх арганізацый, таварыстваў, партый, класаў.

С.

Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік.

Прафесійны с.

С. рабочых і сялян.

С. кампазітараў.

|| прым. саю́зны, -ая, -ае.

скрыпе́ць, -плю́, -пі́ш, -пі́ць; -пі́м, -піце́, -пя́ць; -пі́; незак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Утвараць скрыпучыя гукі.

Завесы ў дзвярах скрыпяць.

Скрыпіць снег пад нагамі.

2. Гаварыць скрыпучым голасам.

Не гаворыць, а скрыпіць.

3. перан. Жыць абы-як, з цяжкасцю падтрымліваючы свае сілы (разм.).

Скрыплю яшчэ трошкі.

|| аднакр. скры́пнуць, -ну, -неш, -не; -ні (да 1 знач.).

|| наз. скрыпе́нне, -я, н.

сла́ва, -ы, ж.

1. Ганаровая вядомасць, усеагульнае прызнанне чыіх-н. заслуг, таленту і пад.

С. папулярнага артыста.

Паэтычная с.

Ордэн Славы.

2. Чутка, размовы (разм.).

Добрая с. ідзе пра наш горад.

3. Агульнапрынятая думка аб кім-, чым-н., рэпутацыя.

Добрая с. пра магазін.

◊

На славу (разм.) — вельмі добра.

Толькі слава, што... (разм.) — толькі лічыцца, гавораць так, а на справе зусім наадварот.

слу́хацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Публічна разглядацца (пра судовую справу), публічна заслухвацца (пра чыю-н. інфармацыю, паведамленне і пад.).

Слухаецца справа аб забойстве.

Слухаюцца даклады па праблемных пытаннях мовы.

2. каго-чаго. Паводзіць сябе згодна з чыімі-н. парадамі; падпарадкоўвацца каму-, чаму-н.

С. настаўніка.

С. добрых парад.

|| зак. паслу́хацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 2 знач.).

спавяда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; незак.

1. каго і без дап. Прымаць споведзь у каго-н.

С. грэшніка.

2. перан., каго. Ушчуваць за што-н.

С. вучня за дрэнны ўчынак.

3. Прытрымлівацца якога-н. вучэння, пераканання і пад.

Паэт кіраваўся прынцыпамі, якія спавядаў Максім Багдановіч.

|| зак. паспавяда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны і вы́спаведаць, -аю, -аеш, -ае; -аны.

|| наз. спавяда́нне, -я, н.

спрасці́ць, спрашчу́, спро́сціш, спро́сціць; спро́шчаны; зак., што.

1. Зрабіць болын простым, менш складаным (звычайна пра структуру чаго-н.).

С. канструкцыю машыны.

С. працэс вытворчасці.

2. Зрабіць болын даступным для разумення, падаць што-н. прасцей, чым раней было.

С. правілы пунктуацыі.

3. Пазбавіць што-н. глыбіні, сур’ёзнасці, багацця форм і зместу і пад.

С. сюжэт.

|| незак. спрашча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. спрашчэ́нне, -я, н.

ссо́хнуць, -ну, -неш, -не; ссох, -хла; -ні; зак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ужыв.). Пра расліны: высахнуць, завянуць, загінуць ад неспрыяльных умоў.

Яблыні ссохлі.

2. перан. Стаць худым ад перажыванняў, турбот і пад., зачахнуць (разм.).

Ссохла дзяўчына з-за хлопца.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Страціць свежасць; сасмягнуць (пра вусны).

|| незак. ссыха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. ссыха́нне, -я, н.

султа́н², -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Упрыгажэнне з пер’я ці конскіх валасоў на галаўных уборах, пераважна ў ваенных, а таксама на галовах коней пры ўрачыстых цырымоніях.

2. перан. Слуп дыму, зямлі і пад., які ўзнімаецца ўгору.

С. узрыву.

С. пары.

3. Суквецце ў некаторых раслін.

С. бэзу.

С. іван-чаю.

Султаны чароту.

|| памянш. султа́нчык, -а, мн. -і, -аў, м.

суправаджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. каго-што. Ісці, ехаць разам з кім-н. у якасці спадарожніка, правадніка, перакладчыка, аховы і пад.

С. турыстаў на экскурсіі.

С. дэлегацыю.

2. што. Адбывацца, рабіць адначасова з чым-н., спадарожнічаць чаму-н.

С. гаворку жэстамі.

3. што чым. Служыць дапаўненнем да чаго-н.

С. даклад дэманстрацыяй фільма.

|| зак. суправадзі́ць, -ваджу́, -во́дзіш, -во́дзіць.

|| наз. суправаджэ́нне, -я, н.