postęp, ~u

м.

1. прагрэс; рух наперад;

iść z ~em — ісці па шляху прагрэсу, ісці наперад;

postęp ekonomiczny (gospodarczy) — эканамічны прагрэс;

postęp techniczny — тэхнічны прагрэс;

2. мат. прагрэсія;

postęp arytmetyczny (geometryczny) — арыфметычная (геаметрычная) прагрэсія

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Cancrum recta ingredi doces

Вучыць рака ісці наперад.

Ты учишь рака идти вперёд.

бел. Сеяць пясок на камні. Ухапіць шылам кашы. Не чакай, каб певень яйцо знёс.

рус. В камень стрелять ‒ только стрелы терять. Сеять песок по камню. Дураков учить ‒ что мёртвых лечить.

фр. Peine inutile (Напрасный/бесполезный труд).

англ. You cannot make a crab walk straight (Рака не заставишь идти вперёд). The wind can’t be caught in a net (Ветер сетью не поймаешь).

нем. Verlorene Liebesmühe (Потерянное старание). Sich die Mühe sparen (Экономить усилия).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Клы́гаць 1 ’марудна ісці, клыпаць’ (ТСБМ, Бір., Сцяшк., Жыв. сл., Нар. сл.), ’кульгаць’ (Шат.). Відаць, кантамінацыя клыпаць (гл.) і кульгаць (гл.). Семантычная тоеснасць гэтых дзеясловаў стварае спрыяльныя ўмовы для іх кантамінацыі.

Клы́гаць 2 ’жаваць, есці’ (Нас.). Гл. клыкаць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

отправля́ться​I несов.

1. адпраўля́цца; (уходить) адыхо́дзіць, ісці́; (уезжать) ад’язджа́ць, е́хаць;

2. перен. (исходить из чего-л.) зыхо́дзіць, выхо́дзіць (з чаго-небудзь);

3. страд. адпраўля́цца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пари́ ср., нескл. закла́д, -ду м.;

держа́ть (заключа́ть) пари́, идти́ на пари́ ісці́ ў закла́д;

вы́играть пари́ (у кого-л.) вы́йграць закла́д (у каго-небудзь).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

спо́рить несов.

1. спрача́цца; см. поспо́рить​ 1;

2. (состязаться) змага́цца;

3. (заключать пари) ісці́ ў закла́д, заклада́цца;

◊

о вку́сах не спо́рят аб гу́стах не спрача́юцца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кру́жна нареч. в сочетании со вспомогательным гл. быць переводится конструкцией с сущ. крюк;

ісці́ па гэ́тай даро́зе бу́дзе к. — е́сли мы пойдём по э́той доро́ге, придётся сде́лать крюк

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

усле́д

1. нареч. вслед, сле́дом;

ісці́ ўслед — идти́ вслед (сле́дом);

2. нареч. вдого́нку;

кры́кнуць у. — кри́кнуть вдого́нку;

3. предлог с дат. вслед;

глядзе́ць у. цягніку́ — смотре́ть вслед по́езду

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

БАБРУ́ЙСКАЕ ВЫСТУПЛЕ́ННЕ САЛДА́ТАЎ 1905,

рэвалюцыйнае выступленне салдатаў дысцыплінарнага батальёна ў Бабруйскай крэпасці, дзе за рэв. дзейнасць трымалі на суровым рэжыме 900 салдатаў (4 роты), у т. л. 300 матросаў Балтыйскага флоту. 5 снеж. салдаты 3 рот адмовіліся ісці на страявыя заняткі, захапілі зброю і запатрабавалі ў 5-дзённы тэрмін вырашыць пытанне аб іх вызваленні. На мітынгу выпрацаваны дадатковыя патрабаванні: неадкладная мабілізацыя прызваных у армію з запасу, скарачэнне тэрміну службы, адмена цялесных пакаранняў, ліквідацыя дысцыплінарных батальёнаў і штрафных рот, вызваленне паліт. зняволеных, перадача зямлі сялянам, 8-гадзінны рабочы дзень і інш. Віленскі ген.-губернатар накіраваў у Бабруйск карную экспедыцыю на чале з ген. Арловым, якая прымусіла паўстанцаў здацца. Па справе аб паўстанні было адсуджана 28 чалавек.

т. 2, с. 186

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Нехлямя́жы ’неахайны, брудны, апушчаны’ (Сержп. Грам.; навагр., Нар. сл.), ’неакуратны, няскладны, няўдалы, абы-які’ (Сл. ПЗБ), ’непаваротлівы, няздольны’ (Бяльк.), нехлямʼя́жы ’несамавіты, непрывабны’ (ТС). Хутчэй за ўсё балтызм або прыметнік, утвораны ў беларускай мове на базе балтыйскага слова, пра што сведчаць геаграфія і фанетычныя варыянты з чаргаваннем к/х: ніклямяжы, ніклімажы (глыб., брасл., Сл. ПЗБ), параўн. літ. klem̃šinti, klemšióti ’няўклюдны ісці’. Не выключана таксама, што ў аснове народнае ўтварэнне тыпу ⁺хлямяга, параўн. ніклямяга ’няўклюда’ ніхлямяга ’няўдалы чалавек’ (Сл. ПЗБ), ад гукапераймальных хлямаць ’гучна есці’, хлэ́маць ’няўклюдна ісці’ і пад.; у абодвух выпадках не- мае ўзмацняльны характар, параўн. магіл. ха́лепа/неха́лепа ’дрэннае надвор’е’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)