Ка́яць, ка́іць ’караць’ (Нас.). Магчыма, ’лаяць’, параўн.: «Сам покай его, а я скольки раз каив, да каиння мойго не слухаець» (Нас., 227), параўн., каіне ’пакаранне, кара’: «Бог пошласць нам каинне», «Ниякога каиння не слухаець гетый человек» (Нас., там жа), і каінне ’раскаянне’, гл. яшчэ каята і інш. Другая форма дзеяслова — каяцца ’прызнаваць сваю віну, памылку перад кім-н., усвядоміўшы сваю памылку, шкадаваць аб зробленым; спавядацца’ (БРС, ТСБМ), ’шкадаваць аб зробленым’ (Чач.), ’наракаць на самога сябе’ (КЭС, лаг.). З новых слоўнікаў: каяцца (ТС) і каяцца ’раскайвацца’ (лід., круп., Сл. паўн.-зах.). Статус слова не вельмі ясны; што датычыцца зваротных форм, неабходна мець на ўвазе, што ў некалькіх выпадках дзеяслоў сустрэўся ў прыказцы, адзначанай на вялікай тэрыторыі, па гэтай прычыне невядома, якой канкрэтна мове або храналагічнаму зрэзу належыць слова. Параўн. круп.: «Не будзе каяцца чалавек, рана ўстаўшы і молад ажаніўшыся» (Сл. паўн.-зах., 2, 450), «Не кайса, шо молоды жэніўса і рано ўстаў» (ТС, 2, 187), «Не кайся, рано вставши, молодо оженившись» (Грынчанка, 2, 229). Улічваючы рад вытворных і некаторыя самабытныя значэнні ў бел. мове, можна думаць, што тут не было (выключаючы некаторыя даныя ў асноўным у літаратурнай мове) запазычання са сферы царкоўнай лексікі. Слова вядома большасці славянскіх моў: укр. каятися ’каяцца, раскайвацца’, каяти (кого) ’лаяць, караць (каго)’ (апошняя форма прыводзіцца няясна з якой крыніцы Бернекерам), рус. каять, каяться вядома ў розных значэннях (у дыялектах), звяртаюць на сябе ўвагу такія, як ст.-рус., рус.-ц.-слав. каꙗти ’ганіць’, арханг. каять ’лаяць, сварыцца, праклінаць’, аланец. ’біць, караць’. Польск. kajać się ’каяцца, раскайвацца’, в.-луж. kać so ’раскайвацца’, чэш. káti ’шкадаваць, загладжваць віну’, káti se ’раскайвацца, каяцца’, славац. kajať sa ’раскайвацца, каяцца’, славен. kájati ’ганіць, асуджаць’ і інш., kájati se ’каяцца, раскайвацца’, серб.-харв. ка̏јаті, ка̏јати се ’раскайвацца’, ’шкадаваць’ (вельмі цікавае значэнне ’помсціць (аб кроўнай помсце)’, kȁjati se ’раскайвацца’, макед. кае се ’каяцца, раскайвацца’, балг. ка́я се ’каяцца, раскайвацца, шкадаваць’, ст.-слав. каꙗти сѧ ’каяцца’. Значэнне ’караць, ганіць’, верагодна, неабходна лічыць асноўным для прасл. kajati. Апошняе — другасны дзеяслоў (дуратыўны, на ‑ati, з падоўжаным вакалізмам кораня, магчыма, з і. -е. *k​u̯ōi. Бліжэйшай і.-е. адпаведнай формай з’яўляецца ст.-іран. (авест.) kāy‑ ’каяцца’. Гл. Трубачоў, Эт. сл., 9, 115–116; Фасмер, 2, 216 (дзе прыводзяцца як адпаведнасці таксама ст.-інд. cáyatē ’ён помсціць, карае’ і далейшыя вытворныя). Гл. яшчэ Бернекер, 1, 499; вельмі падрабязна Слаўскі, 2, 22–23.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

заблужде́ние ср.

1. памы́лка, -кі ж.; (ложное мнение) памылко́вая ду́мка, памылко́вы по́гляд;

вводи́ть в заблужде́ние уво́дзіць у зман;

впасть в заблужде́ние памылі́цца;

быть, находи́ться в заблужде́нии относи́тельно чего́-л. памыля́цца адно́сна чаго́-не́будзь;

вы́вести кого́-л. из заблужде́ния растлума́чыць (паказа́ць) каму́-не́будзь яго́ памы́лку;

2. (порок) уст. аблу́да, -ды ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

находи́ть​II несов. (на кого, что)

1. нахо́дзіць; (наталкиваться — ещё) трапля́ць;

ту́ча нахо́дит на со́лнце хма́ра нахо́дзіць на со́нца;

находи́ть на мель нахо́дзіць (трапля́ць) на мель;

2. перен. нахо́дзіць; (охватывать) апано́ўваць (каго, што);

на него́ ча́сто нахо́дит тоска́ на яго́ ча́ста нахо́дзіць (яго́ ча́ста апано́ўвае) туга́;

3. (собираться, скопляться) нахо́дзіць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

ко́готь кіпцю́р, -ра́ м., капцю́р, -ра́ м., кі́пець, -пця м.;

◊

показа́ть ко́гти паказа́ць кіпцюры́ (капцюры́, кі́пці);

попа́сть в ко́гти (к кому-л.) тра́піць (у чые́-не́будзь) кіпцюры́ (капцюры́, кі́пці);

облома́ть ко́гти (кому-л.) аблама́ць кіпцюры́ (капцюры́, кі́пці) (каму-небудзь);

держа́ть в когтя́х (кого-л.) трыма́ць у кіпцюра́х (капцюра́х, кі́пцях) (каго-небудзь);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

пресы́тить сов., уст.

1. (пищей) перакармі́ць; (обкормить) абкармі́ць;

2. (перенасытить) спец. перанасы́ціць;

3. (кого) перен. збры́даць (каму), абры́даць (каму), надаку́чыць (каму); (насладиться) (да адва́лу) паце́шыцца (чым); (удовлетвориться) (да адва́лу) здаво́ліцца (чым);

ско́ро все развлече́ния его́ пресы́тили ху́тка ўсе заба́вы яму́ збры́далі (надаку́чылі), ху́тка ўсі́мі заба́вамі ён наце́шыўся (здаво́ліўся) да адва́лу;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

прису́тствие ср.

1. прысу́тнасць, -ці ж., мн. нет;

в прису́тствии кого́-л. у прысу́тнасці каго́-не́будзь, пры кім-не́будзь;

в моём прису́тствии у маёй прысу́тнасці, пры мне;

2. (работа учреждения) уст. слу́жба, -бы ж.; рабо́та, -ты ж.;

3. (учреждение) уст. устано́ва, -вы ж.; (канцелярия) канцыля́рыя, -рыі ж.;

◊

прису́тствие ду́ха прысу́тнасць ду́ху.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

ры́ло ср.

1. (у свиньи) лыч, род. лыча́ м., ры́ла, -ла ср.;

2. (лицо) груб., прост. ры́ла, -ла ср.;

◊

кувши́нное ры́ло лісі́ная мо́рда;

вороти́ть ры́ло (от кого, от чего) адваро́чваць ры́ла (мо́рду) (ад каго, ад чаго);

ры́лом не вы́шел нос не даро́с;

ни у́ха ни ры́ла ні ву́ха ні ры́ла.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

пройти́сь

1. (пройти) прайсці́; (прогуляться) прайсці́ся;

пойду́ пройду́сь пайду́ прайду́ся;

2. (сделать скользящее движение, пробежаться) разг. прайсці́ся;

пройти́сь по стру́нам гита́ры прайсці́ся па стру́нах гіта́ры;

пройти́сь по ру́кописи прайсці́ся па ру́капісе;

◊

пройти́сь по а́дресу кого́-, чего́-л. (по чьему́-л. а́дресу) прайсці́ся па а́драсе каго́-, чаго́-не́будзь (па чыі́м-не́будзь а́драсе).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

посы́лка ж.

1. (действие) пасы́лка, -кі ж., пасыла́нне, -ння ср.;

посы́лка де́нег пасы́лка (пасыла́нне) гро́шай;

2. (то, что посылается) пасы́лка, -кі ж.;

получи́ть посы́лку атрыма́ць пасы́лку;

3. филос. пасы́лка, -кі ж.;

пра́вильная посы́лка для вы́вода пра́вільная пасы́лка для высно́вы;

◊

быть на посы́лках (у кого-л.) быць на пасы́лках (у каго-небудзь);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

стесне́ние ср.

1. (действие) абмежава́нне, -ння ср.; см. стесни́ть​ 2;

незако́нное стесне́ние кого́-л. в права́х незако́ннае абмежава́нне каго́-не́будзь у права́х;

2. (затруднительность дыхания) ця́жкасць, -ці ж.;

стесне́ние в груди́ ця́жкасць у грудзя́х;

3. (нерешительность) сарамлі́васць, -ці ж., баязлі́васць, -ці ж.; со́рам, -му м.;

◊

без вся́кого стесне́ния без уся́кага со́раму;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)