крепостно́йI ист.;

1. сущ. прыго́нны, -ннага м.;

2. прил. прыго́нны;

крепостно́й крестья́нин прыго́нны селяні́н;

крепостно́е пра́во прыго́ннае пра́ва; прыго́н, па́ншчына;

крепостно́е состоя́ние прыго́нны стан;

крепостно́й укла́д прыго́нны ўклад;

крепостно́й труд прыго́нная пра́ца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Трудны ‘цяжкі’ (ТСБМ, Нас., Некр. і Байк., Ласт., Вруб.; паст., Сл. ПЗБ), ‘нудны, прыкры, невыносны’ (Нас.), ‘цяжка хворы’ (Пан.), тру́дна ‘вельмі цяжка, вельмі моцна’ (Нас., Бяльк., Гарэц., Ян., Сл. ПЗБ), ‘пакутліва (пры смерці), балюча, пякельна, нясцерпна’ (воран., в.-дзв., швянч., ашм., пруж., Сл. ПЗБ), ‘немагчыма’, ‘толькі б’ (Нас.), тру́дно ‘цяжка’ (Сл. ПЗБ), трудно́ ‘тс’ (Растарг.); сюды ж труднава́ць ‘пакутаваць, гараваць’ (Сцяц.; маладз., Янк. Мат.), ‘цяжка хварэць, мучыцца пры цяжкай хваробе, перад смерцю’ (Рэг. сл. Віц., Пан., Сл. ПЗБ, Янк. 3.), ‘перажываць, хвалявацца, нервавацца’ (воран., Сл. ПЗБ), ‘трывожыцца’ (Сцяшк.), труднава́цца ‘турбавацца’, ‘пакутаваць, моцна перажываць’ (гродз., Нар. лекс.), ‘знаходзіцца ў цяжкім становішчы’ (Сцяшк. Сл.), трудні́ць ‘абцяжарваць, турбаваць’ (Нас.), ‘мучыць, цягнуць на ваніты’ (мядз., Нар. сл.), трудні́цца ‘мучыцца’, ‘пакутаваць ад болю, ад хваробы перад смерцю’ (віл., рагач., Сл. ПЗБ, Скарбы, Др.-Падб., Сцяшк. Сл.). Да труд2, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

физи́ческий в разн. знач. фізі́чны;

физи́ческая хи́мия фізі́чная хі́мія;

физи́ческая геогра́фия фізі́чная геагра́фія;

физи́ческие сво́йства тел фізі́чныя ўласці́васці цел;

физи́ческий труд фізі́чная пра́ца;

физи́ческая культу́ра фізі́чная культу́ра;

физи́ческая бли́зость фізі́чная блі́зкасць;

физи́ческое лицо́ юр. фізі́чная асо́ба.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Et miseriarum portus est patientia

Цярпенне ‒ прытулак ад бед.

Терпение ‒ пристанище от бед.

бел. Цярпён — спасён. Цярпі, Грышка, спасён будзеш.

рус. При горести терпенье ‒ невольное спасенье. Терпенье и труд всё перетрут. Час терпеть, а век жить.

фр. La patience est amère, mais son fruit est doux (Терпенье горько, но плод его сладок).

англ. Patience is a plaster for all sores (Терпение ‒ лекарство от всех болячек).

нем. Geduld überwindet alles (Терпенье преодолевает всё). Geduld überwindet Holzäpfel (Терпение преодолевает деревянные яблоки).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Dulce est desipere in loco

Прыемна ў свой час падурэць.

Приятно в своё время подурачиться.

бел. Жарт месца мае. На ўсё свой час.

рус. Иногда и безумство приятно. Делу время и потехе час. Всему своё время. Всё хорошо в своё время. Кончил дело, гуляй смело.

фр. Il у a temps pour tout (Всему своё время).

англ. A little nonsense now and then is relished by the wisest men (Даже мудрейшим иногда надо немного ерунды).

нем. Erst die Arbeit, dann das Vergnügen/Spiel (Сначала труд, затем удовольствие/игра).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Cancrum recta ingredi doces

Вучыць рака ісці наперад.

Ты учишь рака идти вперёд.

бел. Сеяць пясок на камні. Ухапіць шылам кашы. Не чакай, каб певень яйцо знёс.

рус. В камень стрелять ‒ только стрелы терять. Сеять песок по камню. Дураков учить ‒ что мёртвых лечить.

фр. Peine inutile (Напрасный/бесполезный труд).

англ. You cannot make a crab walk straight (Рака не заставишь идти вперёд). The wind can’t be caught in a net (Ветер сетью не поймаешь).

нем. Verlorene Liebesmühe (Потерянное старание). Sich die Mühe sparen (Экономить усилия).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Patientia animi divitias occultas habet

Цярпенне мае скрытыя багацці.

Терпение имеет скрытые богатства.

бел. Ператрэцца, перамелецца ‒ мука будзе. Цярпенне і праца ўсё перамагаюць.

рус. Терпенье и труд всё перетрут. Терпенье даёт уменье. Есть терпенье ‒ будет и уменье. И дуги гнут с терпеньем, а не вдруг. Сидением города берут.

фр. Patience passe science (Терпенье превосходит уменье).

англ. With time and patience the leaf of mulberry bush becomes satin (Время и терпение превращают тутовый лист в шёлк). He that endures is not overcome (Терпеливость нельзя победить).

нем. Geduld bringt Rosen Huld (Терпение приносит розы/прелесть, очарование).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Doctrina est fructus dulcis radicis amarae

Вучонасць ‒ салодкі плод горкага кораня.

Учёность ‒ сладкий плод горького корня.

бел. Без мукі няма навукі. Без мучэння няма вучэння.

рус. Корень учения горек, да плод его сладок. Труд при учении скучен, да плод его вкусен. Без муки нет науки.

фр. La racine du travail est amère mais son fruit est doux (Корень работы горек, но плод его сладок).

англ. All the wisdom you gain you will pay for in pain (За мудрость приходится дорого платить).

нем. Die Wurzel der Wissenschaft ist bitter und so süßer ihre Frucht (Корень науки горький, и тем слаще плод).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

фізі́чны в разн. знач. физи́ческий;

~ныя зако́ны — физи́ческие зако́ны;

~ная лабарато́рыя — физи́ческая лаборато́рия;

~ная хі́мія — физи́ческая хи́мия;

~ная культу́ра — физи́ческая культу́ра;

~ныя ўласці́васці цел — физи́ческие сво́йства тел;

~ная пра́ца — физи́ческий труд;

~ная геагра́фія — физи́ческая геогра́фия;

~ная распра́ва — физи́ческая распра́ва;

~ная асо́баюр. физи́ческое лицо́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Amantium irae amoris integratio est (Terentius)

Сваркі закаханых ‒ узнаўленне кахання.

Ссоры влюблённых ‒ возобновление любви.

бел. Хто каго любіць, той таго чубіць. Мілыя сварацца ‒ толькі цешацца. Удзень ‒ як каты, у начы ‒ як галубы.

рус. Милые бранятся ‒ только тешатся. Любовь после ссоры ещё ярче горит. Милого побои недолго болят. Милого побои не на’ кости. Больше дерутся, так смирнее живут.

фр. Querelles d’amants renouvellement d’amours (Ссоры влюблённых ‒ возобновление любви).

англ. The quarreling of lovers is the renewal of love (Ссоры влюблённых ‒ возобновление любви).

нем. Die sich bei Tage zanken, lecken sich bei Nacht (Те, кто ругаются днём, лижутся ночью). Liebeszorn ist neuer Liebeszunder (Любовный гнев ‒ это новый любовный труд).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)