цэ́гла, ‑ы, ж., зб.
Штучны будаўнічы матэрыял у выглядзе прамавугольных брускоў з гліны і іншай мінеральнай сыравіны. Налева ад дарогі стаяў прыгожы домік з чырвонай цэглы. Чарнышэвіч. Гляджу — імчыцца па асфальце, Спяшыць шматтонны самазвал Туды, дзе просяць: — Цэглы дайце!.. Дзе новы ўжо расце квартал. Смагаровіч.
[Ням. Ziegel.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тузлу́к
(цюрк. tuzluk)
раствор кухоннай солі для засолу рыбы, ікры і іншых прадуктаў, а таксама скураной сыравіны.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
улада́ць несов.
1. владе́ть, облада́ть;
у. крыні́цамі сыраві́ны — владе́ть (облада́ть) исто́чниками сырья́;
у. бага́ццем — владе́ть (облада́ть) бога́тством;
2. (держать в своей власти) владе́ть; управля́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
экано́мія ж., в разн. знач. эконо́мия;
э. дзяржа́ўных сро́дкаў — эконо́мия госуда́рственных средств;
э. сыраві́ны і матэрыя́лаў — эконо́мия сырья́ и материа́лов;
○ паліты́чная э. — полити́ческая эконо́мия
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
імперыялі́зм, ‑у, м.
Вышэйшая і апошняя стадыя капіталізму, якая характарызуецца панаваннем буйных манаполій, барацьбой паміж буйнымі капіталістычнымі краінамі за крыніцы сыравіны і рынкі збыту, за чужыя тэрыторыі і эксплуатацыю іншых народаў, што прыводзіць да няспынных агрэсіўных войнаў за новы перадзел свету. Імперыялізм ёсць вышэйшая стадыя развіцця капіталізму. Ленін.
[Фр. impérialisme.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ГОРНАХІМІ́ЧНАЯ ПРАМЫСЛО́ВАСЦЬ,
галіна горназдабыўной прамысловасці, якая займаецца здабычай, першаснай перапрацоўкай і абагачэннем сыравіны (фасфатных, серных, борных, мыш’яковых, барыевых і барытавых руд, прыродных сульфату натрыю, калійных солей, соды і кухоннай солі), а таксама атрыманнем брому, ёду і інш. рэчываў. Засн. на комплексным выкарыстанні сыравіны з мэтай павышэння эфектыўнасці вытв-сці, прадухілення забруджвання навакольнага асяроддзя адходамі і недапушчэння агульнага адмоўнага ўплыву сваіх працэсаў. Прадпрыемствы горнахімічнай прамысловасці пераважна з’яўляюцца часткай адпаведных спецыялізаваных аб’яднанняў, што ўключаюць аб’екты здабычы, перапрацоўкі зыходнай сыравіны, атрымання спадарожных рэчываў і разнастайных матэрыялаў. У месцах развіцця горнахімічнай прамысловасці паявіліся цэлыя прамысл. комплексы, з гарадамі, якія іх абслугоўваюць.
Узнікненне горнахімічнай прамысловасці як самаст. галіны вытв-сці звязана з неабходнасцю забеспячэння сельскай гаспадаркі мінер. ўгнаеннямі. У 1913 прамыслова развітыя краіны здабывалі каля 10 млн. т горнахім. сыравіны, з якой на самародную серу, флюарыты, бараты, бром, ёд і хромавую руду прыпадала каля 1,15 млн. т, астатняе — фасфатная сыравіна і калійныя солі. У 1980 у краінах з рыначнай эканомікай здабывалася 165 млн. т горнахім. сыравіны. Буйнейшыя здабытчыкі і краіны-экспарцёры — ЗША і Марока, буйнейшыя імпарцёры — дзяржавы Зах. Еўропы, Японія і Канада. У б. СССР здабыча фасфарытных (Ягор’еўскае і Вяцка-Камскае радовішчы) і апатыта-нефелінавых (на Кольскім п-ве) руд і іх перапрацоўка пачалася ў 1928—30-я г.; у 1980 здабыта 155 млн. т горнахім. сыравіны.
У Беларусі развіццё горнахімічнай прамысловасці пачалося з адкрыцця ў 1949 Старобінскага радовішча калійных і каменнай солей (буйнейшае ў свеце). На базе іх здабычы і перапрацоўкі ўзнік г. Салігорск з ВА «Беларуськалій».
А.А.Саламонаў.
т. 5, с. 363
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
крэ́кінг
(англ. cracking)
перапрацоўка нафты для атрымання маторнага паліва і сыравіны для хімічнай прамысловасці.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
эконо́мия в разн. знач. экано́мія, -міі ж.;
эконо́мия госуда́рственных средств экано́мія дзяржа́ўных сро́дкаў;
эконо́мия сырья́ и материа́лов экано́мія сыраві́ны і матэрыя́лаў;
полити́ческая эконо́мия паліты́чная экано́мія.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кі́па
(польск. kipa, ад ням. Кіере)
1) стос якіх-н. прадметаў (напр. к. газет);
2) упаковачная мера сыравіны (напр. к. пянькі).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
утыліза́цыя
(фр. utilisation, ад лац. utilis = карысны)
выкарыстанне чаго-н. з карысцю, напр. адходаў у якасці сыравіны, паліва, угнаення і інш.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)