зі́мка 1, ‑і, ДМ ‑мцы; Р мн. ‑мак; ж.
Разм. Ласк. да зіма.
зі́мка 2, ‑і, ДМ ‑мцы, ж.
Разм. Азімая пшаніца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ На́зімка ’азімая пшаніца’ (Сцяшк.; брэсц., Нар. лекс.). Хутчэй за ўсё вынік семантычнай кандэнсацыі словазлучэння тыпу пшаніца на зіму (пасеяная) або са сцягнутага *назімая пшаніца, параўн. укр. назімий ’азімы’, такая мадэль з прыназоўнікам *na вядома і іншым славянскім мовам, параўн. серб.-харв. на́зиме ’парася да аднаго года’, назимац ’паршук’; іншае значэнне прыназоўніка (прэфікса) у в.- і н.-луж. nazyma ’восень’, першапачатковая семантыка ’ў напрамку зімы, паказваючы на зіму’ (Шустар-Шэўц, 13, 995), польск. дыял. nazima ’позняя восень’, параўн. налёцце ’будучы год’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цыка́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Хобатнае скачучае насякомае, падатрада цыкадавых атрада прамакрылых, самцы якога ўтвараюць характэрнае стракатанне. Паціху шапацела пшаніца, задумліва наперабой гаманілі цыкады. Лупсякоў.
[Лац. cicada.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
я́рка 1, ‑і, ДМ ярцы; Р мн. ярак; ж.
Маладая авечка, якая яшчэ не ягнілася.
я́рка 2, ‑і, ДМ ярцы, ж.
Разм. Яравая пшаніца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
jarka
ж.
1. ярка (авечка);
2. яравое жыта; яравая пшаніца; ярына
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Трыціка́ле ‘збожжавая культура — гібрыд пшаніцы і жыта’ (ТСБМ). Штучнае ўтварэнне з лац. triti(cum) ‘пшаніца’ + (se)cale ‘жыта’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ле́тка 1 ’летняя пшаніца’ (полац., Нар. лекс.). Утворана ад лёта (гл.) па тыпу ярка ’яравая пшаніца’.
◎ Летка 2 ’адтуліна ў вуллі для пчол’ (пін., КЭС). Да ляток ’тс’. Аформлсна ж. р. па аналогіі да дзірка.
◎ Летка 3 ’рыба гусцерка, Blicca Bjoerkna L.’ (зах.-дзвін., Інстр. 2, Жук.). Няясна. Магчыма, роднаснае з лат. teste ’рачная камбала’, літ. tekstas ’плоскі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ме́йсе ’хлеб’ (Карскі, 1). Балтызм. Параўн. ст.-пруск. meise ’пшаніца’, лат. maize ’хлеб’ (Карскі, Труды, 390; Лаўчутэ, Балтизмы, 70).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пшэні́чка (pszeniczka) ’кукуруза’ (Пятк.). Да пшаніца, пшано (гл.), дэмінутыўная форма выкарыстала для называння новай рэаліі, параўн. макед. пченка ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пале́глы, ‑ая, ‑ае.
Які прыгнуўся сцяблом да зямлі (пераважна пра збожжавыя расліны). Марнавалася пераспелая і палеглая ярына. Машара. Месцамі была густая, палеглая пшаніца, камбайны нічога не маглі зрабіць. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)