Ля́кса, ла́кса, ляксу́ха ’панос’, ля́ксы ’хвароба ад моцнага паносу’, ляксава́ць ’слабіць’ (Нас., Касп., Федар. 1; лаг., Сл. ПЗБ; мін., КЭС). Праз польск.laksa, taksacja, laksować ’тс’ з с.-лац.laxare ’прачышчаць, выклікаць панос’, якое з лац.laxāre ’адпускаць, аслабляць, рабіць больш вольным, вялым, слабым’ < laxus ’прасторны, слаба нацягнуты, лагодны’ (Слаўскі, 4, 32) < і.-е.*slēg‑ (лат.leg̓ēns, ірл.lace, ст.-ісл.slakr, ст.-в.-ням.slach ’вялы, абвіслы, слаба нацягнуты’; асец.læx/l̥æxæ ’кал, экскрэменты’, якое, аднак, Абаеў (2, 39) лічыць каўказскім словам). Бел.в.-дзв., міёр., віл., аляксей, ляксей (Вештарт, Бел.-польск. ізал., 20) утварыліся ад лякса пад уплывам народнай этымалогіі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
то́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Наезджаны, гладкі, роўны (пра дарогу, шлях). [Буйскі] шпарка ішоў па торнай дарозе на поўнач.Шамякін.Неўзабаве .. [Туравец і Шашура], выбраўшыся ўжо зноў на горны шлях, пад’ехалі да рэгуліровачнага паста.Мележ.Торная, выгладжаная палазамі санак, .. [дарога] зырка паблісквала перад вачамі, бура-рыжаватай істужкай бегла ў глыбіню лесу.М. Ткачоў.
2.перан. Адкрыты, даступны, шырокі (пра жыццёвы шлях). Свет расчынен вам [дзецям] прасторны, Зняты ўсе парогі, Каб пракласці шлях свой горны.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
wide2[waɪd]adj.
1. шыро́кі;
be two feet wide мець шырыню́ ў два фу́ты
2.прасто́рны; велічэ́зны, вялі́зны;
the whole wide world уве́сь (бе́лы) свет
♦
wide of the mark мі́ма цэ́лі;
give smb. a wide berth трыма́цца наво́ддаль ад каго́-н.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
жыллё, ‑я, н.
1. Населенае месца; месца, дзе жывуць людзі; паселішча. Азяблыя галубы ціснуліся да жылля, садзіліся на падаконнікі.Жычка.Жыллё чалавечае ён абміне Балотам, гушчарам як толькі мага.Зарыцкі.
2. Памяшканне (дом, хата, пакой і інш.), у якім хто‑н. жыве. Другі пакой, больш прасторны, служыў.. [гаспадыні] жыллём.Ракітны.// Пра гняздо, нару, логава і пад. Адны з .. [дзятлаў] заняты звычайнай работай: шукаюць у кары на абед чарвякоў: другія — больш важнай: будуюць жыллё.Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
парке́т, ‑у, М ‑кеце, м.
1.зб. Невялікія гладкія, пераважна з цвёрдых народ дрэў, дошчачкі, якімі насцілаюць падлогу. Да ліфта трэба было прабегчы цераз нізкі, прасторны, вылажаны жоўтым блішчастым паркетам хол.Скрыган.
2. Падлога, зробленая з такіх дошчачак у форме розных геаметрычных фігур. Голле гэтага старога бору ўжо цяпер калышацца пад вокнамі трохпавярховых дамоў, з паркетам і паравым ацяпленнем, з халадзільнікамі і ваннамі.Грахоўскі.Увайшла я ў залу з бліскучым і светлым паркетам.Мядзёлка.
[Фр. parquet.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уту́льнасць, ‑і, ж.
1. Выгода, упарадкаванасць жылля, быту. Паны, паненкі і панічы яшчэ спяць: ажылі толькі слугі, рыхтуючы для іх дастатак і ўтульнасць новага дня.Брыль.У пакоі цішыня. І утульнасць. Такая ўтульнасць, калі кожная рэч тут мае сваю сурвэтку, зробленую рукой самой гаспадыні, калі .. на сценах вісяць аплікацыі і вышыўкі.Скрыган.Прасторны пакой з прыбранымі пасцелямі сваёй утульнасцю і цяплом прыняў папаўненне.Алешка.
2. Уласцівасць утульнага. Уздоўж мяжы ішоў дазорны, Успамінаў утульнасць хат.Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
плі́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Рмн. ‑так; ж.
1.Памянш.да пліта (у 1 знач.). Падлога з керамічных плітак.// Невялікі плоскі чатырохвугольны кавалак чаго‑н. Плітка шакаладу.
2.Памянш.да пліта (у 2 знач.); невялікая пліта. Кватэра яе парадавала. Даволі прасторны пакой, маленькая, але ўтульная кухня, дзе ўсё пад рукой: газавая плітка, беленькая ракавіна, бліскучы кран, павярнулі — палілася вада.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
за́ла, ‑ы, ж. ізал, ‑а, м.
1. Вялікае памяшканне для мнагалюдных сходаў, якіх‑н. заняткаў і пад. Чытальная зала. Канцэртная зала. Спартыўны зал.// Аб людзях, якія знаходзяцца ў гэтым памяшканні. [Генадзій:] Таленавітае выкананне выклікала бурную рэакцыю ўсяе залы.Крапіва.Зал не мог выгаварыцца і сціхнуць. Яго зачапілі за жывое.Пташнікаў.
2.Прасторны пакой у кватэры, прызначаны для прыёму гасцей, адпачынку. Прасторная і светлая зала была ўбрана чысценька, акуратна на мяшчанскі лад.Колас.
•••
Актавая зала — зала для ўрачыстых пасяджэнняў у навучальных і іншых установах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
wéitläufig
1.
a
1) шыро́кі, прасто́рны
2) шматсло́ўны, падрабя́зны
3) далёкі (пра сваякоў)
2.
adv падрабя́зна, шматсло́ўна
wir sind mit ihm ~ verwándt — мы з ім далёкія сваякі́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)