прасто́ра ж.

1. в разн. знач. простра́нство;

час і п. — вре́мя и простра́нство;

беспаве́траная п. — безвозду́шное простра́нство;

паве́траная п. — возду́шное простра́нство;

бо́язь ~ры — боя́знь простра́нства;

2. см. прасто́р;

○ мёртвая п. — мёртвое простра́нство

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

przyroda

przyrod|a

ж. прырода;

ochrona ~y — ахова прыроды;

~a żywa — жывая прырода;

~a martwa — мёртвая прырода;

studiować ~ę — вывучаць прыроду

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

приро́да ж.

1. прыро́да, -ды ж.;

материалисти́ческое понима́ние приро́ды матэрыялісты́чнае разуме́нне прыро́ды;

преобразова́ние приро́ды пераўтварэ́нне прыро́ды;

мёртвая приро́да мёртвая прыро́да;

жива́я приро́да жыва́я прыро́да;

2. (сущность, характер) прыро́да, -ды ж., хара́ктар, -ру м., нату́ра, -ры ж.;

он по приро́де до́брый челове́к ён па прыро́дзе (хара́ктары, нату́ры) до́бры чалаве́к;

◊

в приро́де веще́й звыча́йная рэч (натура́льна, звыча́йна);

на ло́не приро́ды на ўло́нні прыро́ды;

игра́ приро́ды гульня́ прыро́ды;

от приро́ды, с приро́ды ад прыро́ды.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

простра́нство ср. прасто́ра, -ры ж.;

вре́мя и простра́нство час і прасто́ра;

безвозду́шное простра́нство беспаве́траная прасто́ра;

возду́шное простра́нство паве́траная прасто́ра;

вре́дное простра́нство шко́дная прасто́ра;

боя́знь простра́нства мед. бо́язь прасто́ры;

мёртвое простра́нство воен., ав. мёртвая прасто́ра.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сфінкс

(гр. sphinks)

1) гіганцкая каменная фігура ляжачага льва з чалавечай галавой як увасабленне магутнасці фараона ў Стараж. Егіпце;

2) крылатая істота з тулавам льва і галавой жанчыны ў старажытнагрэчаскай міфалогіі;

3) перан. загадкавая істота, незразумелы чалавек;

4) малпа з роду павіянаў з доўгай чырванавата-карычневай поўсцю; гвінейскі павіян;

5) буйны матыль сям. бражнікаў, мёртвая галава.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

mak, ~u

м. мак;

mak polny — палявы мак;

cicho jak ~iem zasiał — мёртвая цішыня;

rozbić się w drobny mak — разбіцца ўшчэнт (на друзачкі)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

БРА́ЖНІКІ

(Sphingidae),

сямейства насякомых атр. матылёў. Каля 1200 відаў. Пашыраны на ўсіх мацерыках, большасць у тропіках. На Беларусі 18 відаў, з іх бражнік Празерпіна (Proserpinus proserpina), бражнік «мёртвая галава» (Manduca atropos) і бражнік асінавы (Laothoe amurensis) занесены ў Чырв. кнігу. Жывуць у лясах, садах, парках, на лугах, ускраінах балот.

Размах крылаў 2—20 см, пярэднія вузкія, выцягнутыя, заднія меншыя, часта з яркімі плямамі або перавязямі. Цела тоўстае, верацёнападобнае, хабаток доўгі (у некаторых трапічных відаў больш за 25 см), вусікі тоўстыя, роўныя. Смокчуць нектар кветак, завісаючы ў паветры. Вусені голыя, цыліндрычныя, з своеасаблівым ражком на задняй частцы брушка; кормяцца лісцем, агаляюць парасткі. Зімуюць у фазе кукалкі ў глебе. Большасць бражнікаў актыўныя на змярканні і ноччу. Некаторыя віды — шкоднікі раслін.

т. 3, с. 230

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

мо́ва, -ы, мн. -ы, моў, ж.

1. Сродак падтрымання зносін паміж людзьмі і выказвання думкі з уласцівымі яму фанетыка-граматычным ладам і лексічным фондам.

Беларуская м.

Класічныя мовы.

2. Сукупнасць пэўных сродкаў выражэння думкі, уласцівых індывідуальнай манеры пісьменніка; стыль.

М.

Янкі Купалы.

Літаратурная м.

3. Здольнасць гаварыць.

У хворага адняло мову.

4. Сістэма знакаў, гукаў, сігналаў, якія перадаюць інфармацыю.

М. лічбаў.

М. формул.

5. Асаблівасць маўлення, манера гаварыць.

Дзіцячая м.

6. адз., перан., чаго. Тое, што тлумачыць сабой што-н., паясняе.

М. фактаў.

○

Аналітычныя мовы — мовы, у якіх граматычныя адносіны выражаюцца службовымі словамі, парадкам слоў, інтанацыяй і інш.

Жывая мова — мова, на якой гаворыць дадзены народ у дадзены перыяд.

Індаеўрапейскія мовы — мовы, што ўваходзяць у індаеўрапейскую сям’ю моў (славянскія, германскія, раманскія і інш.).

Мёртвая мова — старажытная мова, якая вядома толькі па пісьмовых помніках.

Эзопаўская мова — алегарычная мова, пры дапамозе якой хаваецца прамы сэнс выказвання.

◊

Знайсці агульную мову — прыйсці да згоды.

|| прым. мо́ўны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ВО́ЛЬНАЎ Уладзімір Мікалаевіч

(н. 29.8.1939, в. Гародна Бешанковіцкага р-на Віцебскай вобл.),

бел. графік і жывапісец. Скончыў Харкаўскі маст.-прамысл. ін-т (1971). Сярод ранніх твораў пераважаюць графічныя кампазіцыі, выкананыя ў традыц. жанрах: серыі літаграфіі «Зямля» (1977—79) і пастэлей «Горад майго дзяцінства» (1982). Трагічны лёс вёскі, узаемаадносіны чалавека і навакольнага асяроддзя, пытанні экалогіі ў творах «Чырвоны спрут» (1974), «Рытмы хіміі» (1976), «Вячэра на траве» (1979), «Трывожны сон птушкі» (1981), серыя «Мёртвая вёска» (1991—92). Успаміны аб вайне — у аснове кампазіцый «Памяці партызана» (1975), «Вяртанне. Прысвячаецца бацьку» (1985), стараж. Віцебску прысвечаны серыя «Мой горад» (1981), трыпціх «Сцёртыя рысы твару» (1985), «Стары горад» (1991). У творах 1990-х г. дамінуючае месца занялі ідэі хрысц. маралі, праблемы духоўнасці, клопат аб захаванні спадчыны, увасобленыя ў складаныя метафарычныя вобразы («Памяць», «Шлях да храма», «Прысвячэнне», «Паклон зямлі», «Пераможаны»).

М.Л.Цыбульскі.

т. 4, с. 267

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

мо́ва ж. Spráche f -, -n;

белару́ская мо́ва die belarússische Spráche, das Belarússische (sub);

няме́цкая мо́ва die déutsche Spráche, das Déutsche (sub);

ро́дная мо́ва Múttersprache f -;

жыва́я мо́ва lébende Spráche;

мёртвая мо́ва tóte Spráche;

заме́жная мо́ва frémde Spráche, Frémdsprache f;

вало́даць мо́вай éine Spráche behérrschen;

гавары́ць на мо́ве éine Spráche sprechen*

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)