ачы́сціцца, ачы́шчуся, ачы́сцішся, ачы́сціцца; зак.
1. Вызваліцца ад чаго-н., што забруджвае, закрывае што-н.; пазбавіцца чаго-н.
Неба ачысцілася ад хмар.
2. Стаць чыстым па саставе, пазбавіцца ад чужародных прымесей, бруду; стаць свежым.
Вада ачысцілася.
3. перан. Стаць чыстым у маральных адносінах, пазбавіцца ад чаго-н. заганнага.
А. ад грахоў (перан.)
|| незак. ачышча́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. ачышчэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
благі́, -а́я, -о́е.
1. Які не мае станоўчых якасцей, не адпавядае патрабаванням.
Благія землі.
Б. чалавек.
2. Дрэнны ў маральных адносінах.
Б. ўчынак.
3. Худы, хваравіты на выгляд.
Б. з твару.
4. Непрыемны для іншых (пра манеры, характар і пад.).
Благія прывычкі.
◊
Благія вочы — у народным павер’і: вока, позірк якога прыносіць няшчасце.
|| наз. благата́, -ы́, ДМ -гаце́, ж. (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спусто́шыць, -шу, -шыш, -шыць; -шаны; зак.
1. што. Зруйнаваць, нанесці матэрыяльныя страты.
Вайна спустошыла гарады і вёскі.
2. перан., каго-што. Пазбавіць маральных сіл, зрабіць няздольным да актыўнага жыцця.
Амаральныя паводзіны спустошылі жыццё гэтага чалавека.
3. што. Пра глебу: зрабіць неўрадлівай.
Безгаспадарчыя адносіны спустошылі глебу.
|| незак. спусташа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і спусто́шваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. спусташэ́нне, -я, н. і спусто́шванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цно́та, ‑ы, ДМ цноце, ж.
1. Маральная чысціня; строгасць у маральных адносінах. Адчуваю калючую адзіноту І давер дзіцячы, і сталую цноту. Янішчыц. / у перан. ужыв. Чуецца тады ў той песні, як шасцяць спелыя каласы і туліць цноту стары бор... Каваль.
2. Дзявочая нявіннасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АМАРАЛІ́ЗМ
(ад а... + лац. moralis маральны),
адмаўленне маральных асноў грамадства, ігнараванне агульнапрынятых нормаў паводзін. Да амаралізму можна аднесці цынізм, крайні нігілізм, адкрыты эгаізм, чалавеканенавісніцтва. Праяўленні амаралізму могуць спараджацца сац. прычынамі, маральна-псіхал. неразвітасцю індывіда. У свядомасці і паводзінах людзей амаралізм больш пашыраецца ў перыяды сац. крызісаў.
В.А.Паўлоўская.
т. 1, с. 306
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
по́длы, ‑ая, ‑ае.
Нізкі ў маральных адносінах; ганебны, несумленны. [Тарас Іванавіч:] — Разумныя людзі спачуваюць вам, дурні, прахвосты ганяць, а болей хітрыя і подлыя маўчаць. Колас. — Дзе ты яе [цялушку] ўжо знойдзеш? — махнуў рукою Вабёр. — Хто ўзяў, той і хаваць умее. — Платон Грушка абурыўся на нечы такі подлы ўчынак. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
маралі́ст
(фр. moraliste, ад лац. moralis = які датычыць звычаяў)
той, хто строга прытрымліваецца маральных правіл і павучае іншых, як сябе паводзіць.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
фрэнало́гія
(ад гр. phren = розум, душа + -логія)
антынавуковая тэорыя аб наяўнасці сувязі псіхалагічных і маральных асаблівасцей чалавека з формай яго чэрапа.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
нігілі́зм
(фр. nihilisme, ад лац. nuhil = нішто, нічога)
поўнае адмаўленне прынятых норм, прынцыпаў, маральных каштоўнасцей.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
амярцве́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
1. Страціць адчувальнасць, зрабіцца мёртвым (пра клеткі, тканкі і пад.).
2. перан. Страціць рухомасць пад уплывам чаго‑н. Амярцвець ад жаху. // Перастаць быць ажыўленым, заціхнуць. Вуліцы амярцвелі. // Пазбавіцца маральных сіл; адчуць спустошанасць; перастаць актыўна рэагаваць на падзеі. Душа амярцвела.
3. перан. Страціць жыццёвасць, значэнне; аджыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)