◎ *Нехля, нэхля ’неахайная жанчына’ (брас., Нар. лекс.). Відаць экспрэсіўная форма ад няхлюя, ’тс’ ці пад., утвораная паводле мадэлі коця (< кот, коцік) і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Прадлу́жыць ’прадоўжыць’ (ашм., Сл. ПЗБ). З польск. przedłużyć ’тс’. Ад гэтага ж кораня утвораны па беларускай мадэлі прыметнік прадаўгаваты (шальч., Сл. ПЗБ) ’прадаўгаваты’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пустагало́вак ’бесталковы чалавек’ (Жд. 2). Ад пустагало́вы (гл. пусты́: пуста́я галава́), аформлена па прадуктыўнай мадэлі на ‑ак, параўн. пустаду́мак ’неразумны чалавек’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АЛГАРЫТМІЗА́ЦЫЯ ПРАЦЭ́САЎ,
апісанне працэсаў на мове матэм. сімвалаў з мэтай атрымання алгарытму (звычайна для рэалізацыі на ЭВМ). Кожны працэс разбіваюць на элементарныя акты (падпрацэсы), якія можна матэм. апісаць на аснове схем алгебры логікі, аўтаматаў тэорыі, выпадковых працэсаў, масавага абслугоўвання тэорыі і інш. Алгарытмізацыя працэсаў дае магчымасць праводзіць колькасныя і якасныя даследаванні працэсаў функцыянавання вял. сістэм, звязаныя з ацэнкай іх асн. уласцівасцяў (надзейнасці, эфектыўнасці і інш.).
Складаецца з папярэдняга аналізу задачы алгарытмізацыі і аб’екта даследавання; структурнага апісання даследвальнага працэсу; тэарэт. аналізу ўраўненняў сувязі паміж яго параметрамі; эксперым. вызначэння статычных і дынамічных параметраў; матэм. мадэлявання працэсу і выяўлення адпаведнасці мадэлі рэальнай сітуацыі; аналізу мадэлі і распрацоўкі рэкамендацый па яе ўдасканаленні; складання аптымальнага алгарытму на аснове распрацаваных рэкамендацый; праверкі і ўдакладнення алгарытму кіравання працэсам у вытв. мовах. Пры апрацоўцы вял. масіваў інфармацыі звычайна выкарыстоўваюць сродкі выліч. тэхнікі.
т. 1, с. 233
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Скрыбату́ха ‘часотка’ (Касп.). Ад *скрабатаць, што да скрэбці́ (гл.) з суф. ‑ух(а). Аб семантычнай мадэлі ‘драць, часаць’ → ‘часотка’ гл. Мяркулава, Этимология–1970, 302.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Іва́н-трава́ ’кветкі, якія рвалі на Івана–Купалу і ставілі на кут’ (Сцяшк. МГ). Назва ива́н‑трава́ шырока вядома ў рус. гаворках: кур. ’Chrysanthemum Leucanthemum’, алан., дан. ’Epilobium angustifolium’, наўг. ’Pedicularis palustris’, перм. ’Centaurea sibirica’, укр. іва́н‑зі́лля ’расліна Hysopus offic.’ (Грынч.); параўн. таксама рус. ива́н‑чай, укр. іва́н‑чай. Відаць, узыходзіць да выразу *Івань трава, утворанага паводле архаічнай мадэлі «прыналежны прыметнік + назоўнік»; аб структуры гэтай мадэлі гл. Мяркулава, Очерки, 130.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Клы́жніна ’нага’ (Нар. словатв.). Да клышніна. Параўн. клыйіаногі (гл.). Тады плытніка да клыш‑ьн‑іна, назоўніка, утворанага ад прыметніка з суфіксам ‑ьн‑ па вядомай мадэлі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Наяжджомы ’наезджы’ (Сл. ПЗБ). Ад наязджиць, наехаць, гл. ехаць, паводле характэрнай для паўночнага захаду Беларусі мадэлі ўтварэння дзеепрыметнікаў тыпу аромы ’ралейны’ ад ариць і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перапуд ’вельмі моцны спалох’ (ТСБМ), пірапу́д ’сполах, страх’ (Варл.). Утворана паводле мадэлі: пера‑ляк, пярэ‑палах, ст.-польск. przepłoch ’тс’. Да пера- і пуд (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
«ВО́ЛЬВА»
(Volvo),
марка аўтамабіляў і аўтобусаў канцэрна «Вольва». Легкавыя аўтамабілі выпускаюцца з 1927 (з 1979 мадэлі асабліва малога, малога і сярэдняга класаў), грузавыя і аўтобусы — з 1928. Легкавыя аўтамабілі серый 400 і 800 пярэднепрыводныя. Рабочы аб’ём рухавіка 1,1—2,6 л, магутнасць 33—150 кВт, скорасць да 212 км/гадз. Грузавыя аўтамабілі рознага прызначэння маюць грузападымальнасць да 21 т; аўтобусы — умяшчальнасць 37—105 пасажыраў.
т. 4, с. 266
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)