Халодная страва з бацвіння, шчаўя, агуркоў, цыбулі, запраўленая смятанай і пакрышаным яйцом. З кухні чуваць быў прыглушаны басок: — Ну, Алена Паўлаўна, якія прэтэнзіі?.. Вы ведаеце, чым халаднік запраўлены? Смятана — першы гатунак, яйцы, цыбуля зялёная, кроп — халаднік, хоць выпі...Сапрыка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хму́ры, ‑ая, ‑ае.
Разм. Тое, што і хмурны. Помню, хмуры ранак, у росах канюшына, толькі птушкі посвіст ды шляхі, шляхі.Чарнушэвіч.Мужыкі хадзілі з хмурымі тварамі і мералі шырокімі крокамі поле.Колас.Косця на першы погляд здаваўся дзяўчатам надта хмурым, няветлівым.Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
béste
1.
a найле́пшы
der érste ~ — пе́ршы сустрэ́чны
2.
adv am ~n — лепш за ўсё
aufs Béste — як мага́ лепш
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Дэбю́т ’дэбют’ (БРС). Рус.дебю́т, укр.дебю́т. Першакрыніцай запазычання з’яўляецца франц.début ’тс’ (ад дзеяслова débuter ’выступаць, пачынаць, рабіць першы крок’; адсюль і франц.débutant ’дэбютант’ > рус.дебюта́нт > бел.дэбюта́нт, укр.дебюта́нт). Гл. Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 35–36; Фасмер, 1, 490. Рус.дебюти́ровать, бел.дэбютава́ць, укр.дебютува́ти адлюстроўваюць франц.débuter, ням.debütieren (< франц.). Гл. Фасмер, 1, 491.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жо́ра ’жарабя’, жо́ря (Бяльк.). Памяншальнае ўсячэнне жарабя (гл. жарабец) з пераносам націску на першы склад. Для ўсячэння падставай магло быць падвядзенне пад мадэль кароткіх назваў малых жывёл (ягня, цяля, дыял.ваўча, казя, каця, Сцяц., Афікс. наз., 197), звязанае з усячэннем паўторнай суфіксацыі (параўн. ласянёнак і ласё, там жа, 201). Няясны націск. Не выключана кантамінацыя з жэрці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сне́жань ‘дванаццаты месяц каляндарнага года’ (ТСБМ, Гарэц., Ласт., Байк. і Некр.). Толькі беларускае; часткова (у каранёвай частцы) яму адпавядае рус.дыял.сне́жа ‘люты’. Утворана па традыцыйнай народнай мадэлі назваў месяцаў замест студзень раней ‘дванаццаты месяц’, цяпер ‘першы’. Магчыма, ад снежны ‘багаты снегам’ ці снежыць ‘ісці (пра снег)’ з суф. ‑ань, гл. снег. Спецыяльна гл. Шаўр, Этимология–1971, 98, 100.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БО́ЛАТАЎ Андрэй Цімафеевіч
(18.10.1738, в. Дваранінава Тульскай вобл., Расія — 16.10.1833),
рускі аграном, раслінавод і пісьменнік. Яго праца «Пра падзел палёў» (1771) — першы дапаможнік па ўвядзенні севазваротаў і арганізацыі с.-г. тэрыторый. Распрацаваў памалагічную сістэму і апісаў больш за 600 сартоў яблынь і груш. Сфармуляваў асн. палажэнні тэорыі мінер. жыўлення раслін (1780—84). Склаў першырус. дапаможнік па марфалогіі і сістэматыцы раслін «Дапаможнік пры пазнанні лекавых раслін» (1781). Распрацаваў прынцыпы лесаразвядзення і лесакарыстання. Аўтар літ. твораў, у т. л.аўтабіягр. запіскі «Жыццё і прыгоды А.Болатава... (1738—1793)».
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
спачатку, упачатку, напачатку, напачатак, перш, найперш, насамперш, раней, наперад, уперад, адразу, зразу; спярша (разм.); наўперад (абл.) □ перш-наперш, перш за ўсё, першым чынам, у першую чаргу, на першы час, на першым часе, на першы раз, першай справай, з першага погляду, з першага позірку, на першы погляд, перад гэтым, перад усім
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
атла́нт
(гр. Atlas, -antos = імя міфічнага героя Атланта, якога багі прымусілі трымаць на плячах неба)
1) мужчынская статуя, якая падтрымлівае перакрыцце будынка, порціка;
2) першы шыйны пазванок у земнаводных, паўзуноў, птушак і млекакормячых.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
музы́чны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да музыкі (у 1 знач.). Музычны твор. Музычны інструмент. Музычная школа. Тэатр музычнай камедыі. Музычны магазін. □ Песні свабоднага народа загучэлі і на прыемныя іспытах у першы Беларускі музычны тэхнікум.«Беларусь».// Уласцівы музыцы. Музычны стыль.// Створаны сродкамі музыкі. Музычны вобраз.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)