кро́шка ж.

1. (крохотный кусочек чего-л.) кро́шка, кро́ха;

к. хле́ба — кро́шка хле́ба;

2. (о ребёнке) кро́шка;

3. собир., спец. кро́шка;

мармуро́вая к. — мра́морная кро́шка;

ні ~кі — ни кро́шки;

і ~кі пабра́ць — быть похо́жим как две ка́пли воды́;

да ~кі — до кро́шки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

перабіва́ць несов.

1. в разн. знач. перебива́ть;

2. (разбивать во множестве) перебива́ть, перекола́чивать;

3. (ломать ударом) перебива́ть, перешиба́ть;

4. перегора́живать;

5. (приостанавливать, мешать нормальному развитию чего-л.) перебива́ть, прерыва́ть;

6. (прибивать иначе или в другом месте) перебива́ть, перекола́чивать;

1-6 см. перабі́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

ску́бці несов.

1. (сено, щетину и т.п.) дёргать;

2. (шерсть, перья, траву) щипа́ть;

3. тереби́ть;

с. бараду́ — тереби́ть бо́роду;

4. перен. (беспокоить, требовать чего-л.) тормоши́ть, тереби́ть;

5. перен., разг. (причинять ущерб) щипа́ть;

мяне́у́ць з усі́х бако́ў — меня́ щи́плют со всех сторо́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Каём, каёміна ’шустры, бойкі’ (Бяльк.), акаёман, акаёмын ’верхалаз’ (Бяльк.). Ілюстрацыя ў слоўніку дазваляе ўдакладніць дэфініцыю: «Увесь дзень, як акаёмын ходзіць па дрэвах». Рус. паўн., усх. окаём ’нягоднік, гультай; ашуканец, неслух і інш.’, окаёмиться ’адбіцца ад рук і інш.’ Даль тлумачыць окаём словам «изверженный», окаёмный «опричный, кромешный, находящийся вне чего-либо». Такім чынам ён аб’ядноўвае іх і окаёмак у адным артыкуле. У гэты ж артыкул Бадуэн дэ Куртэнэ ў трэцім выданні слоўніка Даля ўключыў тамб., ярасл. окоём ’скнара, скупянда’. Супраць Мартынаў (Бел.-рус. ізал., 69), які прапануе: акаём/окаём < прасл. kajati sę. Структура слова, паводле Мартынава, там жа, высвятляецца, калі лічыць, што яно з’яўляецца формай залежнага дзеепрыметніка прошлага часу на ‑ом (окаём да каять, як весом да весить). У такім выпадку акаёмын, каём этымалагічна і сэнсава будуць звязаны з акаянны. Краўчук (вусн. паведамл.) удакладняе, што гэтыя словы могуць быць звязаны іншым шляхам і прапануе: акаянны > *акаённы (праз *акаенны), якое ў выніку дысіміляцыі дае акаёмны (‑нн‑ > ‑мн‑). Да гэтай формы заканамерна магло б узыходзіць акаёман, якое ў такім выпадку з’яўляецца зыходным для іншых форм. Цыхун (Бел.-рус. ізал., 91) прапанаваў іншую этымалогію для бел. акаём. Мяркуючы па значэнню ’шустры, бойкі’, улічваючы структуру бел. акаём ’небасхіл, прастора, якую можна ахапіць вокам’, звязвае бел. акаём ’шустры, бойкі’ з усх.-слав. око і яти. Параўноўваючы бел. слова і рус. дыял. окоём ’ашуканец, нягоднік’, ’скнара, скупянда і да т. п.’, аўтар лічыць, што ўнутраную форму гэтых слоў адлюстроўвае фразеалагізм оком яти ’ахопліваць вокам’; у якасці прыкладаў прыводзяцца гродз. зазроны (ад zьrěti) ’скупы, зайздросны’, рус. завидовать ’зайздросціць’, балг. свидлив ’скупы’. У такім выпадку значэнне хуткасці, бойкасці магло развівацца ў сувязі з паняццем ’ахопліваць вокам’, ’хутка, як вокам схапіць’ (бел. вокамгненна, гл.). Аўтар, аднак, меў у якасці рус. адпаведнікаў толькі прыклады з ярасл. гаворак і заўважыў, што надзейнасць гэтай бел.-рус. ізалексы невысокая, калі ўлічыць даныя аб міграцыі бел. насельніцтва ў гэты рэгіён (гл. падрабязней Бел.-рус. ізал., 91–92). Прымаючы пад увагу, што бел. і рус. словы сустракаюцца па разарваных арэалах, можна лічыць акаём/акаем усх.-слав. архаізмам. Што датычыцца ўласна этымалогіі, то адносна фанетыкі (гл. вышэй меркаванні Краўчука) параўн. яшчэ рус. алан. каётный ’які каецца, шкадуе аб зробленым’ і, магчыма, церск. каёмиться ’цырымоніцца, адмаўляцца’. Гл. акаёман.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

печа́тьI ж.

1. (штамп, печатка) пяча́тка, -кі ж.; пяча́ць, -ці ж.;

госуда́рственная печа́ть дзяржа́ўная пяча́ць;

печа́ть учрежде́ния пяча́тка ўстано́вы;

с приложе́нием печа́ти канц. з прыклада́ннем пяча́ткі;

сургу́чная печа́ть сургу́чная пяча́тка;

удостове́рить по́дпись печа́тью засве́дчыць по́дпіс пяча́ткай;

2. перен., мн. нет пяча́тка, -кі ж.; пяча́ць, -ці ж.; (отпечаток) адбі́так, -тка м.;

носи́ть печа́ть чего́-л. перен. насі́ць адбі́так чаго́е́будзь;

быть отме́ченным печа́тью чего́-л. перен. быць адзна́чаным пяча́ццю (мець на сабе́ адбі́так) чаго́е́будзь;

накла́дывать печа́ть перен. наклада́ць пяча́ць, адбі́так;

соломо́нова печа́ть бот. купе́на;

печа́ть вре́мени адбі́так ча́су;

печа́ть молча́ния пяча́ць маўча́ння;

за семью́ печа́тями за сямю́ пяча́ткамі (пяча́цямі).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

з-за предлог с род.

1. (для указания направления или движения с обратной или противоположной стороны чего-л., движения от какого-л. предмета, дела, занятия) из-за;

со́нца падняло́ся з-за ле́су — со́лнце подняло́сь из-за ле́са;

яго́ не віда́ць з-за стала́ — его́ не ви́дно из-за стола́;

уста́ць з-за стала́ — встать из-за стола́;

2. (по причине, по вине кого-, чего-л.) из-за;

з-за яго́ ўсё пачало́ся — из-за него́ всё начало́сь;

з-за цябе́ я закі́нуў вучо́бу — из-за тебя́ я забро́сил учёбу;

з-за пляча́ — с разма́ху

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

адхілі́ць сов.

1. (в сторону) отклони́ть;

ве́цер ~лі́ў по́лымя — ве́тер отклони́л пла́мя;

2. (отодвинуть от себя) отстрани́ть;

а. галі́нку — отстрани́ть ве́тку;

3. (направить в сторону) отвести́;

а. руку́ — отвести́ ру́ку;

4. (отодвинуть что-л. прислонённое) отслони́ть;

5. (завернуть край) отогну́ть, отверну́ть;

а. ко́ўдру — отверну́ть одея́ло;

6. (устранить от участия в чем-л.) отвести́;

а. кандыдату́ру — отвести́ кандидату́ру;

7. (отказать в чём-л.) отклони́ть;

а. умо́вы пагадне́ння — отклони́ть усло́вия соглаше́ния;

8. (не принять) отве́ргнуть; отвести́;

а. план — отве́ргнуть план;

а. прапано́ву — отве́ргнуть (отвести́) предложе́ние;

9. (не допустить чего-л., помешать осуществлению чего-л.) отврати́ть, отвести́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

назначе́ние

1. (действие) назначэ́нне, -ння ср., прызначэ́нне, -ння ср.; вызначэ́нне, -ння ср.;

2. (распоряжение, постановление, основная функция чего-л., цель) прызначэ́нне, -ння ср., назначэ́нне, -ння ср.;

испо́льзовать (переда́ть, посла́ть и т. п.) по назначе́нию вы́карыстаць (перада́ць, пасла́ць і да таго́ падо́бнае) па назначэ́нні (прызначэ́нні);

ме́сто назначе́ния ме́сца назначэ́ння (прызначэ́ння);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

выбира́ться

1. в разн. знач. выбіра́цца; (выпутываться из чего-л. — ещё) разг. выблы́твацца; (о свободном времени — ещё) знахо́дзіцца;

маши́на с трудо́м выбира́ется из гря́зи машы́на з ця́жкасцю выбіра́ецца з гразі́;

выбира́ться из кварти́ры выбіра́цца з кватэ́ры;

выбира́ется свобо́дная мину́та выбіра́ецца (знахо́дзіцца) во́льная міну́та;

2. страд. выбіра́цца; см. выбира́ть.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

реша́ться

1. (принимать решение) выраша́ць, наду́мваць, наду́мвацца;

2. (отваживаться) адва́жвацца, асме́львацца;

не реша́ться на что́-л. не адва́жвацца (не асме́львацца) на што-не́будзь;

3. (окончательно определяться) выраша́цца;

4. (лишаться чего-л., терять что-л.) прост. тра́ціць, губля́ць; см. реши́ться;

5. страд. раша́цца; выраша́цца; канча́цца; см. реша́ть 1—3;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)