Verbum

кало́цца¹, калю́ся, ко́лешся, ко́лецца; каліся; незак.

1. Мець здольнасць калоць (у 1 знач.).

Шыпшына колецца.

2. Наносіць адзін аднаму раны вострай зброяй.

К. пікамі.

3. Мець звычку бадацца (разм.).

Каровы колюцца.

◊

І хочацца і колецца (разм., жарт.) — пра адначасовае адчуванне жадання і нерашучасці зрабіць што-н.

насялі́ць, -сялю́, -се́ліш, -се́ліць; -се́лены; зак., што і кім-чым.

1. Засяліць людзьмі якую-н. мясцовасць, памяшканне і пад.

Н. бязлюдны край.

2. перан. Заняць, засяліць якую-н. мясцовасць (пра жывёл).

Зубры насялілі Белавежскую пушчу.

|| незак. насяля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; наз. насяле́нне, -я, н. (да 1 знач.).

нітра́ты, -аў, адз. нітра́т, -у (спец.).

1. Солі і эфіры азотнай кіслаты, якія выкарыстоўваюцца ў тэхніцы, медыцыне, а таксама (солі) як угнаенне.

2. толькі мн. Пра солі азотнай кіслаты ў злаках, садавіне, гародніне, калі яны перавышаюць дапушчальную норму (разм.).

Н. шкодныя для здароўя.

|| прым. нітра́тны, -ая, -ае.

нішто́¹, нічо́га, нічо́му, нішто́, нічы́м, ні аб чым; займ. адмоўны.

1. Ні адзін прадмет, ніякая з’ява, ніякая справа.

Яго н. не цікавіць. 2. у знач. наз. нішто́, нескл., н. Пра каго-, што-н., хто (што) нічога сабой не ўяўляе, не мае ніякай цаны. Ператварыцца ў н.

падвярну́цца, -вярну́ся, -ве́рнешся, -ве́рнецца; -вярні́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Вывіхнуцца, аказацца пашкоджаным (пра ногі, рукі).

Нага падвярнулася.

2. перан. Выпадкова сустрэцца, аказацца побач або выпасці, прыйсціся на чыю-н. долю (разм.).

Падвярнуўся знаёмы.

Падвярнуўся зручны момант.

|| незак. падваро́чвацца, -аецца (да 1 знач.).

нарадзі́цца, -раджу́ся, -ро́дзішся, -ро́дзіцца; зак.

1. З’явіцца на свет (пра чалавека, жывёл).

Нарадзіўся сын.

Н. ў вёсцы.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. З’явіцца; узнікнуць, пачацца.

Нарадзілася ідэя.

◊

Нарадзіцца ў сарочцы — быць удачлівым, шчаслівым ва ўсім.

|| незак. нараджа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; наз. нараджэ́нне, -я, н.

засло́на, -ы, мн. -ы, -аў, ж.

1. Тое, што пакрывае, засланяе сабой.

Дымавая з. (паласа густога дыму для маскіроўкі; таксама перан.: пра тое, што прызначана для маскіроўкі, пакрыцця тайных задум, чаго-н. нядобрага і пад.).

2. Шырокае палотнішча, якое закрывае сцэну ад глядзельнай залы.

Падняць заслону.

за́тычка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

Тое, чым затыкаюць што-н.

Драўляная з.

◊

Ад усіх дзірак (бочак) затычка — пра чалавека, якога пастаянна скарыстоўваюць для замены каго-н., выканання розных даручэнняў і пад; які любіць умешвацца не ў свае справы ці прымаць удзел ва ўсім.

даляце́ць, -лячу́, -ляці́ш, -ляці́ць; -ляці́м, -леціце́, -ляця́ць; -ляці́; зак.

1. Летучы, дасягнуць якога-н. месца.

Д. да Хабараўска.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Распаўсюдзіцца, дасягнуць якога-н. месца (пра гукі, пахі і пад.).

З вуліцы даляцелі трывожныя крыкі.

|| незак. далята́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

дзе́янне, -я, мн. -і, -яў, н.

1. Дзейнасць.

План дзеяння.

Баявыя дзеянні.

2. звычайна мн. Учынкі, паводзіны.

Супрацьзаконныя дзеянні.

Самавольныя дзеянні.

3. Работа, функцыянаванне.

Машына ў дзеянні.

4. Падзеі, пра якія ідзе гаворка.

Д. адбываецца ў 15 стагоддзі.

5. Асноўны від матэматычнага вылічэння.

Чатыры дзеянні арыфметыкі.