На́едзь ’хвароба коней’ (пухав., Жыв. сл.), ’камень на зубах у каня’, ’жалвакі ў сале пад сківіцамі ў свіней’ (ТС). Ад нае́сці, гл. е́сці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лаху́дачка ’паношаная адзежына’ (пух., Сл. паўн.-зах.). З *лахута. Азванчэнне ‑т‑ > ‑д‑ пад уплывам лексемы лахудра (гл.). Параўн. укр. лахута, дан. лахун ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Малойца ’хлопец’ (навагр., Сл. ПЗБ). Бел. рэгіяналізм. Да маладзец (гл.). Суфікс ‑ца пад уплывам польск. мовы (Карскі 2-3, 32). Гл. таксама малоец.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ву́зорнуць ’вынырнуць’ (КТС). Літаратурная форма была б вызарыць, паралельная да вызірнуць, гл. зірну́ць ’глянуць’ з чаргаваннем галоснага; параўн. зоркі ’зоркі, пільны’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ву́тнуць ’ударыць’ (нараўл., Арх. ГУ). З вы́тнуць ’тс’ з характэрным для поўдня Беларусі пераходам ы пасля губных у у пад націскам. Гл. цяць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Апо́весць. Укр. оповість, польск. opowieść (powieść ужываецца ў знач. ’раман’). Замацавалася да Кастрычніцкай рэвалюцыі (Красней, Веснік БДУ, 1969, 1, 61) пад польскім уплывам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вальнякі́ ’месца, дзе жылі людзі, якія мелі вольнасць ад прыгону’ (Яшк.). Ад вальняк ’вольны чалавек’. Магчыма, таксама па мадэлі тапонімаў (Сушнякі і пад.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адлі́ў ’стрэшка ўнізе франтона’ (Інстр. I), отливчики ’пад акном коса прыбітыя дошчачкі для аховы ад атмасферных ападкаў’ (П. С., 141) да ліць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перацьме́ць (піряцьмець) ’перагарэць без агню: пражыць ціха’ (Юрч. СНЛ). Пад уплывам народнай этымалогіі з ператлець < пера- і тлець (гл.) ці з цямяна гарэць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́чарадзь, пдчырэдь ’чарга пасвіць кароў’ (Сл. Брэс.). З’явілася ў выніку зрашчэння выраза па чарадзе пад уплывам рус. дчередь ’чарга’ (параўн. адаптаваны русізм вдчарадзь).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)