ліры́чны

1. лит., муз. лири́ческий;

~ная паэ́зія — лири́ческая поэ́зия;

л. тэ́нар — лири́ческий те́нор;

2. (проникнутый лирикой) лири́чный, лири́ческий;

л. тон — лири́чный (лири́ческий) тон;

л. пейза́ж — лири́чный (лири́ческий) пейза́ж;

○ ~нае адступле́нне — лири́ческое отступле́ние

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

явле́ние ср.

1. (действие) з’яўле́нне, -ння ср.;

2. лит., театр. з’я́ва, -вы ж.;

3. филос. з’я́ва, -вы ж.;

явле́ния приро́ды з’я́вы прыро́ды;

4. (событие, случай) з’я́ва, -вы ж., з’я́вішча, -шча ср.;

обы́чные явле́ния звыча́йныя з’я́вы (з’я́вішчы).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

шко́ла в разн. знач. шко́ла, -лы ж.;

вы́сшая шко́ла вышэ́йшая шко́ла;

шко́ла-интерна́т шко́ла-інтэрна́т;

сре́дняя шко́ла сярэ́дняя шко́ла;

нача́льная шко́ла пачатко́вая шко́ла;

се́льская шко́ла се́льская шко́ла;

романти́ческая шко́ла лит. раманты́чная шко́ла;

пройти́ хоро́шую шко́лу прайсці́ до́брую шко́лу.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

ба́йка I ж., текст. ба́йка

ба́йка II ж.

1. лит. ба́сня;

2. перен. ба́сня, небыли́ца, побасёнка, ска́зка;

3. разг., только мн., перен. вы́думки, вра́ки, ро́ссказни;

◊ раска́зваць ~кі — расска́зывать ска́зки;

салаўя́ ~камі не ко́рмяць — посл. соловья́ ба́снями не ко́рмят

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

сказ м.

1. грам. предложе́ние ср.;

гало́ўны с. — гла́вное предложе́ние;

дада́ны с. — прида́точное предложе́ние;

развіты́ с. — распространённое предложе́ние;

недастатко́вы с. — недоста́точное предложе́ние;

гало́ўныя чле́ны ~за — гла́вные чле́ны предложе́ния;

2. фольк., лит. сказ;

◊ вось табе́ і ўвесь с. — вот тебе́ и весь сказ

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

ве́ды I, -даў ед. нет

1. (наука) зна́ние ср.;

галіна́ ве́даў — о́бласть зна́ний;

2. (совокупность сведений, познаний в какой-л. области) зна́ния, позна́ния; све́дения;

вало́даць ве́дамі — облада́ть зна́ниями;

у яго́ вялі́кія в. ў медыцы́не — у него́ больши́е позна́ния в медици́не

ве́ды II (ед. ве́да ж.) лит. ве́ды

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

сравне́ние

1. (действие) параўна́нне, -ння ср.; неоконч. параўно́ўванне, -ння ср.;

2. лит. параўна́нне, -ння ср.;

3. грам. параўна́нне, -ння ср.;

сте́пени сравне́ния ступе́ні параўна́ння;

◊

не идёт ни в како́е сравне́ние не ідзе́ ні ў яко́е параўна́нне, не́льга параўна́ць; і блі́зка не падыхо́дзіць;

по сравне́нию у параўна́нні.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

небыли́ца ж.

1. не́быль, -лі ж., небылі́ца, -цы ж.; (выдумка) вы́думка, -кі ж.; (вздор) лухта́, -ты ж.; глу́пства, -ва ср., недарэ́чнасць, -ці ж., бязглу́здзіца, -цы ж., бяссэ́нсіца, -цы ж.;

возводи́ть (распуска́ть и т. п.) небыли́цу (ы) распуска́ць небылі́цы (вы́думкі), раска́зваць ба́йкі, вярзці́ лухту́;

2. лит. небылі́ца, -цы ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

тип

1. в разн. знач. тып, род. ты́пу м.;

автомоби́ли но́вого ти́па аўтамабі́лі но́вага ты́пу;

тип ру́сской же́нщины лит. тып ру́скай жанчы́ны;

тип членистоно́гих тып членістано́гіх;

ти́пы предложе́ний ты́пы ска́заў;

2. (о человеке) разг. тып, род. ты́па м.;

ко мне подошёл како́й-то тип да мяне́ падышо́ў не́йкі тып;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Сцяна́ 1 ’вертыкальная частка будынка’, ’высокая агароджа з камення’, ’стромкая бакавая паверхня’ (ТСБМ, Касп., Ласт., Бяльк., Сцяшк., Ян.), ’рад чаго-небудзь, што стаіць на прамой лініі’ (Нас.), ’абрывісты бераг’ (ветк., Яшк.), сцена́ ’сцяна будынка’ (ТС), стена́ ’тс’ (Шушк.), стина́ ’сцяна, мур’ (пруж., Горбач, Зах.-пол. гов.), сце́нка памянш. да сцяна́ (ТСБМ, Сцяшк., ТС, Сл. ПЗБ), ’сценка, грань’ (Байк. і Некр.), сце́нька ’сценка будынка’ (брасл., Сл. ПЗБ), ст.-бел. стѣна: стѣны домовъ наших (Альтбаўэр). Укр. стіна́, рус. стена́, ст.-рус. стѣна, польск. ściana, в.-луж., н.-луж. sćěna, чэш. stěna, славац. stena ’сцяна’, серб.-харв. стијѐна ’скала, камень’, славен. sténa ’сцяна’, ’скала’, балг. стена́ ’сцяна; каменная агароджа’, макед. стена ’сцяна’, ст.-слав. стѣна ’сцяна; вал’. Прасл. *stěna ’сцяна’, роднаснае гоц. stains ’камень’, ст.-ісл. steinn; далей параўноўваюць з грэч. στία, σττον ’крэмень’, ст.-інд. styā́yatē ’цвярдзее’ (гл. Мее, 446; Міклашыч, 323; Траўтман, 281; Фасмер, 3, 754; Махэк₂, 576–577). Мартынаў (Этимология–1968, 18) мяркуе, што слова паходзіць з першаснага спалучэння *stěna zьdь ’каменная сцяна, мур’, аналагічна да англ. stone wall, тады прыметнік меў бы форму *stěnъ (?) ’каменны’. Усё да і.-е. *stei̯‑/*sti‑ ’станавіцца цвёрдым, цвярдзець’; першаснае значэнне ’нешта зацвярдзелае’, адкуль ’плеценая (з прутоў) сцяна, пакрытая, аблепленая глінай (якая зацвярдзела пасля высушвання)’ (Борысь, 612). Шустар-Шэўц (2, 1276) германскія значэнні лічыць другаснымі; *stěna, на яго думку, з’яўляецца дэвербатывам ад асновы, якая захавалася ў літ. stìngti ’цвярдзець’, лат. stiñgt ’зрабіцца цвёрдым, кампактным’. Запазычанне славянскага слова з германскіх лічыцца неверагодным; параўн. Фасмер, там жа, з літ-рай; Бязлай, 3, 316. Гл. яшчэ Аткупшчыкоў (Из истории, 232–238), які рэканструюе прасл. *steg‑s‑na ад і.-е. *steg‑/stog‑ ’пакрываць’ (сцяна пакрывала зямлянку), што малаверагодна па семантычных прычынах.

Сцяна́ 2 ’мяжа ў выглядзе дарогі, якая раздзяляе розныя палі’ (Нас.), ’лінія, мяжа’ (Шпіл.), ’канцавая забытая дарога’ (Сцяшк.), ст.-бел. стена ’мяжа, граніца’ (Ст.-бел. лексікон), остенити, застенити ’абмежаваць’ (Вопр. лит. яз., 143). Лічыцца калькай літ. síena ’сцяна’, ’мяжа, рубеж’, параўн. Ніканчук, Бел.-укр. ізал., 66; Барысава, Бел.-рус. ізал., 9. Гл. таксама сценка 1.

Сцяна́ 3 ’частка асновы пры тканні’ (Нік. Очерки; ашм., Стан.), ’мера асновы, палатна, даўжынёй на хатнюю сцяну’ (Сцяшк., Сл. ПЗБ, Шатал., Цых.; ашм., смарг., Нар. скарбы; Жд. 1). Да сцяна 1, гл. таксама сценка 2.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)