пра́веднік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. У вернікаў: чалавек, які жыве праведным жыццём.
2. Чалавек, які ў сваіх дзеяннях кіруецца прынцыпамі сумленнасці, справядлівасці (іран.). У выразе: спаць сном праведніка (разм., жарт.) — спаць спакойна, ціха, мірна.
|| ж. пра́ведніца, -ы, мн. -ы, -ніц.
|| прым. пра́ведніцкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гандля́р, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Чалавек, які займаецца прыватным гандлем.
Гандляры пушнінай.
Г. з латка.
2. Чалавек, які вышэй за ўсё ставіць асабістуто выгаду, карысць, асабісты інтарэс (пагард.).
Ён хабарнік і г.
|| ж. гандля́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак.
|| прым. гандля́рскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сівы́, -а́я, -о́е.
1. Белы, серабрысты, які страціў афарбоўку (пра валасы); пасівелы, колеру попелу.
Сівыя вусы.
Сівая галава.
Сівая жанчына.
2. 3 прымессю белай шэрсці (пра футра).
С. каўнер.
С. каракуль.
3. перан. Які мае адносіны да старажытнасці, далёкага мінулага.
Сівыя вякі.
|| наз. сі́васць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сме́лы, -ая, -ае.
1. Які не ведае страху, адважны, рашучы.
С. юнак.
С. ўчынак.
2. Наватарскі, нязвыклы, арыгінальны.
Смелая тэма выступлення.
С. кампазіцыйны прыём.
3. перан. Які выходзіць за межы прынятага, не зусім сціплы.
Смелае дэкальтэ.
С. жарт.
|| наз. сме́ласць, -і, ж. (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
смяро́тны, -ая, -ае.
1. Які жыве не вечна, якога чакае смерць.
Усе людзі смяротныя.
2. Які выклікае смерць.
Смяротная доза яду.
3. Тое, што і смертны (у 3 знач.).
С. прысуд.
Смяротная кара.
4. перан. Крайні ў сваім праяўленні, вельмі моцны.
Смяротная нуда.
|| наз. смяро́тнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
та́йны, -ая, -ае.
1. Які з’яўляецца тайнай для каго-н., вядомы нямногім.
Тайная сустрэча.
2. Які яшчэ не пазнаны, унутраная сутнасць якога не выяўлена.
Тайныя з’явы прыроды.
3. Загадкавы, таямнічы.
У яго словах адчуваўся т. сэнс.
4. Звязаны з сакрэтнасцю, прызначаны для сакрэтных спраў.
Тайная паліцыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Калупа́с, кылупас ’чалавек, які не спяшаецца, робіць марудна’ (Яўс.). Мясцовае ўтварэнне ад калупаць ’рабіць марудна’. Утворана экспрэсіўпым суфіксам ‑ас, параўн. яшчэ вырвас ’хапуга’, які, апрача магілёўскіх, вядомы яшчэ шэрагу беларускіх гаворак, гл. Сцяцко, Афікс. наз., 62.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ля́ды ’дрэнны’ (маст., Сцяшк. Сл.), зах.-укр. ле́дий ’тс’, польск. жэшаўск. lady ’абы-які’. Відавочна, з польск. мовы, дзе лексема з’яўляецца другасным прыметнікам ад lada ’абы які’, якое ўспрымалася як прыметнік ж. р. (Слаўскі, 4, 22).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
wyrobiony
1. падрыхтаваны, умелы, спрактыкаваны; дасведчаны;
~e oko — спрактыкаванае вока;
wyrobiony towarzysko — які умее трымаць сябе ў кампаніі;
2. выраблены; які склаўся (сфарміраваўся);
mam ~e zdanie na ten temat — у мяне на гэты конт склалася пэўная думка
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
ма́гній, -ю, м.
Хімічны элемент, мяккі лёгкі серабрыста-белы метал, які гарыць яркім белым полымем.
|| прым. ма́гніевы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)