страз
(фр. Stras = прозвішча фр. ювеліра)
штучны, падобны да самацветаў, камень, выраблены з хрусталю з дамешкай свінцу.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
эпідо́т
(фр. epidote, ад гр. epidotos = прырошчаны)
мінерал класа сілікатаў зялёнага або бурага колеру; другасны каштоўны камень.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
теса́ть несов. часа́ць; (тесаком) склюдава́ць;
◊
хоть кол на голове́ теши́ хоць у лоб страля́й; упёрся як чорт у грэ́блю; заця́ўся як ка́мень;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыдаро́жны, ‑ая, ‑ае.
Які размяшчаецца паабапал, каля дарогі. Маўкліва стаялі старыя прыдарожныя бярозы, раняючы долу першае пажоўклае лісце. Хадкевіч. Прайшоўшы якую сотню крокаў, [Самцэвіч] садзіўся на прыдарожны камень ці на купіну, клаў блакнот на калені і рабіў замалёўкі. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стопудо́вы, ‑ая, ‑ае.
Які важыць сто пудоў. Стопудовы груз. // перан. Вельмі цяжкі. У Славіка быццам стопудовы камень сарваўся з душы, паляцеў уніз, пад мост, бразнуўся аб сталёвыя рэйкі і разляцеўся на парашок. Шамякін. // перан. Вельмі багаты. Стопудовы ўраджай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адвярну́цца сов.
1. отверну́ться;
дзяўчы́на пачырване́ла і ~ну́лася — де́вушка покрасне́ла и отверну́лась;
2. отодви́нуться;
ка́мень ~ну́ўся — ка́мень отодви́нулся;
3. перен. отверну́ться;
а. ад сябро́ў — отверну́ться от друзе́й;
4. перен. отлучи́ться;
а. на хвілі́нку — отлучи́ться на мину́тку;
◊ бог ~ну́ўся — (ад каго) бог забы́л (о ком)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зру́шыць сов.
1. прям., перен. сдви́нуть, стро́нуть; смести́ть;
з. ка́мень — сдви́нуть (стро́нуть) ка́мень;
з. рабо́ту з мёртвага пу́нкта — сдви́нуть (стро́нуть) рабо́ту с мёртвой то́чки;
2. (начать двигаться) тро́нуться, тро́нуть;
цягні́к з гру́катам зру́шыў з ме́сца — по́езд со сту́ком тро́нулся с ме́ста;
◊ го́ры з. — го́ры свороти́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
напаўзці́, -паўзу́, -паўзе́ш, -паўзе́; -паўзём, -паўзяце́, -паўзу́ць; напо́ўз, -паўзла́, -паўзло́; -паўзі́; зак.
1. на каго-што. Паўзучы, наткнуцца на што-н.
Н. на камень.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыпаўзці, запаўзці куды-н. у вялікай колькасці.
Напаўзло мурашак у хату.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Насунуцца, засланяючы сабой што-н.
Напаўзлі хмары з поўначы.
Шапка напаўзла на вочы.
|| незак. напаўза́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Рагвалодаў камень 2/162; 6/88; 8/514; 9/19 (іл.); 11/467; 12/89
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
Ве́рхнік 1 ’адтуліна для дыму ў столі курнай хаты, якая выкарыстоўваецца ў якасці коміна’ (мін. Зял., 2, гродз. Шн., 3). Рус. пск. ве́рхник ’адтуліна ў столі ў курных хатах’; ’акенца ў адрыне’, свярдл. ’юшка ў коміне’. Адпрыметнікавае ўтварэнне пры дапамозе суф. ‑ік, якое (у дадзеным выпадку) абазначае прадмет паводле яго якасці. Да ве́рхні (гл.). Параўн. вяршок 4 (гл.).
Ве́рхнік 2 ’верхні камень у жорнах’ (Інстр. III, полац., КЭС). Укр. верхня́к, рус. перм., свярдл. верхник, польск. wierzchniak, славен. vrhnják ’тс’. Беларуска-паўночнаруская ізалекса, якая ўзнікла шляхам семантычнай кандэнсацыі ад верхні камень; аналагічна ні́жнік (гл.). Да ве́рхні (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)