Пры́вечар ’пачатак вечара’ (Нас.), прысл. пры́вечар ’пад вечар’ (Байк. і Некр.). Лексікалізацыя словазлучэння пры ве́чары, дзе рэалізуецца вельмі архаічнае значэнне прыназоўніка пры ’пры азначэнні часу, які набліжаецца, ці часу, на працягу якога адбываецца дзеянне’, параўн. ст.-слав., стараж.-рус. облаѕи съ нама ѣко при вечерѣ естъ. Рус. дыял. при́ве́чер ’надвячорак’, при́вечерь, при́вечер ’пад вечар’, при́вечёрок ’надвячорак; позні вечар’, укр. привечері́тися ’змеркнуцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прысі́кацца (прысі́катысь) ’прыставаць, лезці ў бойку і пад.’ (Клім.). Укр. присі́катися ’прычапіцца, прыдрацца, прыстаць’, рус. дан., урал. присика́ться, приси́каться ’прыдзірацца, чапляцца’. Няясна. Прымаючы пад увагу агалосоўку кораня ва ўкраінскім слове, параўн. укр. присіка́ти ’прыпыняць’, з прысяка́ць да сячы́ (гл.). Распаўсюджаная ў славянскіх мовах семантычная мадэль ’біць, рэзаць, драць, калоць’ — ’прыдзірацца, быць сварлівым і да т. п.’, параўн. прыдзірацца, рус. подкалывать і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пу́цкела ’перапёлка’ (воран., Шатал.). Паводле Лаўчутэ (Балтизмы, 127), запазычана з літ. putpelė, piitpela ’тс’, хаця неарганічная для беларускай мовы субстытуцыя tpe‑ > цке- застаецца невытлумачальнай; хутчэй за ўсё, з *пуцькапа ад пу́цькаць у выніку “пераносу” мяккасці (гукаперайманне пуць-пуць) у спалучэнні ‑цьк‑ > цк© магчыма, пад уплывам балтыйскіх назваў. Параўн. таксама харв. риска ’перапёлка’ і пад., в.-луж. росриіа, н.-луж. paćpula ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зале́зці сов., в разн. знач. зале́зть;
з. на дрэ́ва — зале́зть на де́рево;
з. пад стол — зале́зть под стол;
з. ў кішэ́нь — зале́зть в карма́н;
з. ў ваду́ — зале́зть в во́ду;
◊ з. ў даўгі́ — зале́зть в долги́;
з. ў душу́ — влезть в ду́шу
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заварушы́цца сов.
1. зашевели́ться; (начать двигаться — ещё) задви́гаться;
дзіця́ ~шы́лася ў калы́сцы — ребёнок зашевели́лся в лю́льке;
трава́ ~шы́лася пад ве́трам — трава́ зашевели́лась под ве́тром;
па́льцы ~шы́ліся — па́льцы зашевели́лись (задви́гались);
2. (начать суетливо двигаться) завози́ться; закопоши́ться;
3. (о множестве мелких животных) закише́ть, закопоши́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пабыць сов.
1. побы́ть;
пабу́дзь тут — побу́дь здесь;
2. побыва́ть;
п. у ро́зных краі́нах — побыва́ть в ра́зных стра́нах;
◊ п. на кані́ і пад канём — пройти́ ого́нь и во́ду (и ме́дные тру́бы);
пабы́ў у вадзе́ і не мо́кры нідзе́ — погов. вы́шел сухи́м из воды́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ге́гні ’рыбалавецкая снасць’. Запазычанне з літ. мовы; падрабязней гл. пад ге́глі. Сюды і ґе́ґня ’драўляны шпень у ярме’ (Сл. паўн.-зах.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Квіцялёк ’кноцік’ (Сл. паўн.-зах.). Характэрная для балтыйскай зоны фанетыка: ф > хв > кв. Да*фіцёк < фіцілёк. Магчыма, пад уплывам квіток (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Но́сніца ’насоўка’ (Сл. ЦРБ). Мясцовае ўтварэнне ад нос, параўн. аднбснік ’тс’ (Сл. ЦРБ, Сад носа; параўн. ад галавы (парашкі) і пад.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мушы́на, мушы́нка ’асобная чарка гарэлкі’ (Нікіф., Посл., 2). Да му́ха (гл.). Узнікла з фразеалагізмаў: быць пад мухай, рэзаць (біць, давіць) муху.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)