Бас 1 ’бас; чацвёртая струна ў скрыпцы, самая тоўстая’ (БРС, Маш., Бяльк.). Рус. бас, укр. бас і г. д. Запазычанне з франц. basse або італ. basso (літаральна ’нізкі’). Праабражэнскі, 1, 19; Фасмер, 1, 129. Іначай Шанскі, 1, Б, 51, які на аснове гістарычных крыніц (рус. мовы) лічыць, што бас, прынамсі ў рус. мове, запазычана праз польск. bas (< італ.). Гл. яшчэ Клюге, 54 (тут і тлумачэнне слова як назвы інструмента); MESz, 1, 257. Сюды і бас (Браім, Весці АН БССР, 1973 (І), 128) ’кавалак дроту’. Параўн. бас 2.

Бас 2 ’пас, шнур у самапрадцы’ (Бяльк.). Слова не вельмі яснага паходжання. Можна меркаваць, што яно ўзнікла азванчэннем з пас (гл.). Але не выключаецца, што яно таго ж паходжання, што і бас ’чацвёртая струна ў скрыпцы, самая тоўстая’ (гл. бас 1).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пераво́д 1 ’соламя — падоўжная бэлька, якая кладзецца на сохі; доўгае тонкае бервяно, на якое кладуць прымітыўныя кроквы — крукі’ (б.-каш., ЛА, 4; Касп.), ’бэлька ў столі’ (паўн.-усх., Бломкв.), ’бервяно ў апошнім вянку зруба над бэлькамі’ (Мат. Маг.), піряводзіна, пераводзіна, пераводзень ’вага ў студні з жураўлём’ (сен., рэч., ДАБМ, камент., 809), ’верхняя перакладзіна ў ткацкім варштаце, якая змацоўвае яго’ (Касп.). Стараж.-рус. прѣводъ, превод ’скляпенне’, перевод (1230 г.), ст.-рус. переводина (1696 г.) ’перавод’, рус. паўн. перево́д, перево́дина, перево́день, перево́док ’бэлька — апора падлогі ці столі; перавод’. Да пера- і ве́сці (гл.), хаця матывацыя наймення застаецца няяснай. Параўн. тлумачэнне лексемы переводина — бэлька ў крытым двары, “якую можна пераводзіць, перакідваць” — ? (СРНГ, 26, 53).

Пераво́д 2 ’знішчэнне, ’смерць’, пераво́дная ’знішчальная сіла’ (Нас.). Да пераве́сці (гл.). Параўн. рус. бранск., арл. перевести́ ’пахаваць каго-небудзь са звонам’, ярасл. ’пашкодзіць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

chair [tʃeə] n.

1. крэ́сла;

sit (down) on a chair се́сці на крэ́сла;

get up from/fall off a chair узня́цца, уста́ць/звалі́цца, упа́сці з крэ́сла;

offer smb. a chair прапанава́ць каму́-н. се́сці

2. ка́федра (у вышэйшай навучальнай установе);

be appointed to a chair атрыма́ць ка́федру;

He holds the chair of mathematics. Ён кіруе кафедрай матэматыкі.

3.: take the chair at a meeting старшы́нстваваць на схо́дзе, ве́сці сход

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

score​1 [skɔ:] n.

1. лік; лік ачко́ў (у гульні);

keep the score ве́сці лік;

make a score of 50 points набра́ць 50 ба́лаў

2. ме́тка, зару́бка, рубе́ц

3. два дзяся́ткі;

two score and ten пяцьдзяся́т;

scores of people шмат людзе́й

4. mus. партыту́ра

♦

on more scores than one па шматлі́кіх прычы́нах;

on this score на гэ́ты конт, у гэ́тых адно́сінах;

play/settle old scores зво́дзіць стары́я раху́нкі; раскві́твацца

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

tryb, ~u

м.

1. парадак, звычай; лад;

prowadzić spokojny tryb życia — весці спакойны лад жыцця; весці спакойнае жыццё;

wszystko idzie zwykłym ~em — усё ідзе сваёй чаргой;

tryb życia — спосаб (лад) жыцця;

siedzący tryb życia — сядзячы лад жыцця;

tryb postępowania — парадак дзеянняў;

2. грам. лад;

tryb rozkazujący — загадны лад;

tryb oznajmujący — абвесны лад;

3. муз. лад;

4. тэх. шасцярня, зубчастая перадача;

~y maszyny — шасцярні машыны;

wziąć kogo w ~y — трымаць каго ў руках

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

verbréiten

1.

vt

1) распаўсю́джваць, пашыра́ць (у розн.знач.)

2) выдава́ць (тайну, сакрэт)

2.

(sich)

(über A)

1) распаўсю́джвацца, рассяля́цца (па чым-н.)

2) разм. ве́сці до́ўгія размо́вы

3) распаўсю́джвацца, разно́сіцца (дзе-н. – пра чуткі, пагалоскі)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

dóppelt

1.

a двайны́, двацкі

ein ~es Spiel führen [tréiben*] — ве́сці двайну́ю гульнр

2.

adv удва́я; двума́ спо́сабамі

~ so groß als — удвац бо́льш, чым

◊ ~ reißt nicht, ~ genäht hält bésser — адзі́н раз до́бра, а два лепш

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

аддзялі́ць, ‑дзялю, ‑дзеліш, ‑дзеліць; зак., каго-што.

1. Вылучыць з агульнай адзінай масы што‑н. або адасобіць тое, што знаходзіцца ў злучэнні з чым‑н. Аддзяліць бялок ад жаўтка. □ [Клаўдзя:] — Колькі я табе гаварыла, каб аддзяліць калгасных кароў ад агульнага статка. Шамякін. // Адасобіць, раз’яднаць. Аддзяліць царкву ад дзяржавы.

2. Вылучыць, пазнаць. Аддзяліць істотнае ад выпадковага, галоўнае ад другараднага. Аддзяліць праўду ад хлусні.

3. Раздзяліўшы, засланіўшы, адмежаваць. Новы напор ветру густой заслонай пылу аддзяліў.. [Берднікава] ад групы людзей. Мікуліч.

4. Выдзеліць каму‑н. долю з агульнай гаспадаркі і даць магчымасць весці самастойную гаспадарку. [Данілка:] Дык.. [Сымона і Зоську] аддзяліць трэба, калі ім кепска з намі жыць. Купала. [Мікіту Лазуну] не дае спакою грамадскі выган, дзе ён хацеў бы паставіць другую хату, каб аддзяліць жанатага сына. Хромчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паве́сці, ‑вяду, ‑вядзеш, ‑вядзе; ‑вядзём, ‑ведзяце; пр. павёў, ‑вяла, ‑ло; заг. павядзі; зак.

1. каго-што і без дап. Утварыць або пачаць утвараць дзеянне суадносна з дзеясловам «весці» (у 1–6 знач.). Павесці дзіця за руку. Павесці хворага да доктара. Павесці трактар па полі. Павесці батальён на прарыў. Павесці сход далей. Павесці смыком па струнах. Павесці канал праз пустыню. Павесці барацьбу з недахопамі. □ След.. павёў па загуменню, а далей цераз поле ў лес. Крапіва.

2. безас. Разм. Пахіліць, пацягнуць. Варта толькі няправільна ступіць, і тады цябе павязе і павядзе ўбок. Шахавец. [Шафёр:] — Павяло мяне некуды, потым штуршком быццам апусціла ў вельмі глыбокую яму. Кулакоўскі.

3. чым. Зрабіць рух. Навесці рукою. Правесці плячыма. Павесці вушамі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

патрабава́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Настойлівы ў сваіх патрабаваннях. Патрабавальны загадчык. Патрабавальны настаўнік. □ Жадаючы з першага дня паказаць сябе патрабавальным начальнікам, .. [Сцяпан] сурова спытаў, чаму памяшканне дагэтуль не атынкавана. Шамякін. Зусім не пакрыўдзіўся Жэня на Дыбу — чалавека справядлівага і патрабавальнага. Гроднеў. Шафранскага я толькі адзін раз бачыў у вочы, на выпускным вечары, але чуў, што гэта чалавек нязломны, суровы і патрабавальны, што ён вельмі не любіць хлусоў і манюк. Сабаленка. // У якім адчуваецца патрабаванне. Стой! — патрабавальны голас спыніў Яўсея. Паўлаў. Сярод ночы раздаецца асцярожны, але патрабавальны стук у акно. Пінчук.

2. З высокімі запатрабаваннямі. Патрабавальны чытач. // Які патрабуе да сябе ўвагі, асаблівых умоў; капрызны. Грэчка — параўнальна цеплалюбівая расліна; асабліва патрабавальная яна да цяпла ў першыя фазы развіцця. «Весці».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)