афрыка́нскі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да Афрыкі, афрыканцаў; уласцівы ім. Афрыканскія джунглі. Афрыканскія мовы.
2. перан. Гарачы, неўтаймаваны. Афрыканскія страсці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кантэ́кст, ‑у, М ‑сце, м.
Закончаны ўрывак пісьмовай мовы (тэксту), які дазваляе вызначыць сэнс кожнага слова або выразу, што ў яго ўваходзяць.
[Ад лац. contextus — цесная сувязь, злучэнне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ідэагра́ма, ‑ы, ж.
Умоўны знак, які абазначае на пісьме (у адрозненне ад літары) не гук якой‑н. мовы, а цэлае паняцце; сімвал.
[Ад грэч. idea — паняцце і gramma — запіс.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гу́бна-зубны́, ‑ая, ‑ое.
Які ўтвараецца збліжэннем або змыканнем ніжняй губы з верхнімі зубамі; лабіядэнтальны (пра гукі мовы). Губна-зубны зычны «ф».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
звінава́ціць, ‑вачу, ‑ваціш, ‑ваціць; зак., каго.
Прызнаць вінаватым; абвінаваціць. Не хачу звінаваціць у нядбайнасці і непавазе да мовы газетных работнікаў агулам. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
назо́ўнік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. У граматыцы: часціна мовы, якая абазначае прадмет або апрадмечанае паняцце, мае катэгорыю роду і змяняецца па склонах і ліках.
2. У матэматыцы: лік у простых дробах, які паказвае, на колькі частак падзелена адзінка.
|| прым. назо́ўнікавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
займе́ннік, -а, мн. -і, -аў, м.
У граматыцы: часціна мовы, якая ўключае словы, што не абазначаюць прадметаў, іх прымет, колькасці або парадку па падліку, а толькі паказваюць на іх.
Асабовыя займеннікі (я, ты, ён). Прыналежныя займеннікі (мой, твой, яго) і інш.
|| прым. займе́нны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
АКТЫ́ЎНАЯ ЛЕ́КСІКА,
частка слоўнікавага складу сучаснай мовы, якая свабодна ўжываецца ў штодзённых зносінах ва ўсіх сферах грамадскага жыцця. Проціпастаўляецца пасіўнай лексіцы. Актыўная лексіка ўключае агульнаўжывальныя словы і тэрміны, прафесіяналізмы, эмацыянальна-экспрэсіўную лексіку і інш. Па-за межамі яе знаходзяцца архаізмы і неалагізмы. У працэсе развіцця грамадства і мовы словы могуць пераходзіць з актыўнай лексікі ў пасіўную і наадварот. Ад актыўнай лексікі мовы неабходна адрозніваць актыўную лексіку асобнага носьбіта мовы, якая залежыць ад яго прафесіі, адукацыі і інш.
П.П.Шуба.
т. 1, с. 214
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГАЙДУ́ЧЫК Сяргей Міронавіч
(20.1.1915, г. Брэст — студзень 1984),
бел. мовазнавец-германіст. Д-р філал. н. (1973), праф. (1978). Скончыў Вышэйшае камерцыйнае вучылішча ў Кракаве (1936), дзярж. пед. курсы для выкладчыкаў ням. мовы ў Варшаве (1937) і Мінскі пед. ін-т замежных моў (1963). Настаўнічаў, выкладаў у Гродзенскім (1946—55) і Мінскім (1962—83) пед. ін-тах замежных моў. Даследаваў праблемы тэорыі ням. мовы (пераважна фонастылістыкі), распрацоўваў методыку выкладання замежных моў. Аўтар прац: «Прасадычная сістэма сучаснай нямецкай мовы» (1972), «Тэарэтычная фанетыка нямецкай мовы» (1972). Сааўтар «Практычнай фанетыкі нямецкай мовы» (ч. І, 1984). Пад яго навук. кіраўніцтвам падрыхтавана цэлае пакаленне бел. вучоных-германістаў.
Е.В.Зарэцкая.
т. 4, с. 438
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)