дыге́сты

(лац. digesta, ад digerere = размяшчаць у парадку)

сістэматызаваныя прававыя зборнікі ўрыўкаў з твораў рымскіх юрыстаў у асноўным па пытаннях прыватнага права, складзеныя ў 6 ст. у Візантыі пры імператары Юстыніяне; як і інстытуцыі 1, мелі сілу закона.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

хранало́гія

(лац. chronologia, ад гр. chronos = час + logos = вучэнне)

1) дапаможная гістарычная дысцыпліна, што ўстанаўлівае гістарычныя даты, час з’яўлення дакументаў і інш.;

2) пералік падзей у парадку іх паслядоўнасці ў часе;

3) паслядоўнасць з’яўлення чаго-н. у часе.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

АСТРО́ІДА (ад астра... + грэч. eidos від), плоская алг. крывая 6-га парадку. Апісваецца пунктам M акружнасці радыуса r, якая коціцца па ўнутр. боку акружнасці радыуса R=4r. Ураўненне астроіды ў дэкартавых каардынатах: x2/3 + y2/3 = R2/3 , параметрычныя ўраўненні: x = R cos3 t/4 , y = R sin3 t/4 . Мае 4 пункты вяртання. Астроіда — агінальная сям’і адрэзкаў пастаяннай даўжыні з канцамі на дзвюх узаемна перпендыкулярных прамых. Косая астроіда — агінальная сям’і адрэзкаў пастаяннай даўжыні з канцамі на дзвюх прамых, што перасякаюцца пад адвольным вуглом.

т. 2, с. 56

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ВЫ́БАРЧАЯ КАМІ́СІЯ,

калегіяльны орган у некаторых краінах СНД, які складаецца з прадстаўнікоў прац. калектываў, грамадскіх аб’яднанняў, паліт. партый, сходаў выбаршчыкаў і інш. У Рэспубліцы Беларусь выбарчыя камісіі ствараюцца для падрыхтоўкі і правядзення выбараў Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь і дэпутатаў у прадстаўнічыя органы дзярж. улады. Яны ажыццяўляюць кантроль за выкананнем заканадаўства аб выбарах, ствараюць выбарчыя акругі і выбарчыя ўчасткі, забяспечваюць складанне спісаў выбаршчыкаў, назіраюць за дакладным выкананнем парадку галасавання, вызначаюць яго вынікі і інш. Ствараюцца Цэнтр., тэрытарыяльныя, акруговыя і ўчастковыя выбарчыя камісіі, парадак іх дзеяння і кампетэнцыя вызначаюцца законам. Гл. таксама Выбарчая сістэма.

т. 4, с. 299

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

КУРО́РТНЫ ПАСЁЛАК,

катэгорыя населеных пунктаў гар. тыпу, у якіх не менш за 2 тыс. чалавек і на тэр. якіх размешчаны санаторыі, прафілакторыі, дамы адпачынку, пансіянаты, інш. аздараўленчыя ўстановы. На Беларусі крытэрыі аднясення населенага пункта да К.п. замацаваны ў Законе Рэспублікі Беларусь ад 5.5.1998 «Аб адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле і парадку вырашэння пытанняў адміністрацыйна-тэрытарыяльнага ўладкавання Рэспублікі Беларусь». Пры аднясенні пэўнага населенага пункта да К.п. ўлічваецца таксама наяўнасць прадпрыемстваў гандлю, грамадскага харчавання і быт. абслугоўвання, культ.-асв. устаноў. На 1.1.1998 на Беларусі адзін К.п. (К.п. Нарач Мядзельскага р-на Мінскай вобл.).

т. 9, с. 51

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

индивидуа́льный в разн. знач. індывідуа́льны;

индивидуа́льные ка́чества ученико́в індывідуа́льныя я́касці ву́чняў;

индивидуа́льное хозя́йство індывідуа́льная гаспада́рка;

индивидуа́льное обслу́живание індывідуа́льнае абслуго́ўванне;

индивидуа́льный подхо́д індывідуа́льны падыхо́д;

индивидуа́льный план індывідуа́льны план;

индивидуа́льный перевя́зочный паке́т індывідуа́льны перавя́зачны паке́т;

в индивидуа́льном поря́дке у індывідуа́льным пара́дку.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лічы́ць, лічу́, лі́чыш, лі́чыць; лі́чаны; незак.

1. Называць лікі ў паслядоўным парадку.

Л. да ста.

2. Вызначыць колькасць, суму чаго-н.

Л. грошы.

3. каго-што. Прымаць у разлік, пад увагу.

Калі не л. некалькіх дзён непагоды, май быў добры.

4. каго-што. Рабіць якія-н. заключэнні, прызнаваць, успрымаць, расцэньваць.

Балота лічылі непраходным.

Л. каго-н. добрым чалавекам.

Лічыць ні за што — зусім не лічыцца з кім-н., не паважаць каго-н.

|| зак. злічы́ць, злічу́, злі́чыш, злі́чыць; злі́чаны (да 1 і 2 знач.) і палічы́ць, -лічу́, -лі́чыш, -лі́чыць; -лі́чаны (да 2 і 4 знач.).

|| наз. лічэ́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.) і лік, -у (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сло́ўнік, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Лексіка, сукупнасць слоў той ці іншай мовы, дыялекту, якой-н. сацыяльнай групы, асобнага пісьменніка і пад.

2. Даведачна-інфармацыйнае выданне, якое змяшчае словы (або марфемы, словазлучэнні, ідыёмы і пад.), размешчаныя ў пэўным парадку, тлумачыць значэнні ўключаных адзінак, дае розную інфармацыю пра іх ці іх пераклад на іншую мову або паведамляе звесткі аб прадметах, абазначаемых словамі.

Тлумачальны с.

Беларуска-рускі с.

Дыялектны с.

С. мовы Якуба Коласа.

Энцыклапедычны с.

Этымалагічны с.

Гістарычны с. беларускай мовы.

3. Спіс слоў для слоўніка; рэестр.

Частотны слоўнік — тып слоўніка, у якім даюцца лічбавыя характарыстыкі ўжывальнасці слоў (словаформ, словазлучэнняў) у якой-н. мове.

|| прым. сло́ўнікавы, -ая, -ае.

Слоўнікавая работа.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Gepflgenheit

f -, -en звы́чай, звы́чка, трады́цыя

mit der ~ brchen* — пару́шыць трады́цыю

entggen der snstigen ~ — насу́перак устано́ўленаму пара́дку

von der ~ bgehen* — спыні́ць пра́ктыку чаго́-н.

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Abc, A-B-C

[a:be:'tse:]

n -, -

1) а́збука, алфаві́т

nach dem ~ rdnen — размяшча́ць у алфавітным пара́дку

2) перан. а́збука, пача́так

noch im ~ sthen* — паўтара́ць азы́

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)