БРЭХТ (Brecht) Бертальд

(10.2.1898, г. Аўгсбург, Германія — 14.10.1956),

нямецкі пісьменнік, тэарэтык мастацтва, рэжысёр. У 1917—20 слухаў лекцыі па медыцыне, філасофіі, тэатразнаўстве ў Мюнхенскім ун-це. Літ. дзейнасць пачаў у 1914 антываен. вершамі. У 1933—47 у эміграцыі. Заснавальнік і кіраўнік тэатра «Берлінер ансамбль» (1949—51). У процівагу драматычнаму (арыстоцелеўскаму) стварыў т.зв. «эпічны тэатр» (неарыстоцелеўскі), асн. прынцыпы якога — зварот да розуму і аналітычных здольнасцей (а не эмоцый), супрацьпастаўленне гледачоў падзеям на сцэне (а не суперажыванне). Гал. роля адводзілася «эфекту адчужэння», які дазваляў паказаць вядомае з нечаканага боку і дасягаўся праз мноства прыёмаў: выкарыстанне класічных сюжэтаў, адмаўленне ад падкрэсленай псіхалагізацыі і індывідуалізацыі, часта адсутнасць гіст. касцюма, непасрэдная апеляцыя да публікі, пантаміма, зонгі, спрошчаны рэквізіт, уключэнне ў спектаклі кінакадраў і г.д. Аўтар п’ес «Што той салдат, што гэты» (1927; паст. Бел. т-рам Я.Купалы, 1969), «Трохграшовая опера» (1928; паст. Дзярж. рус. драм. N-рам, 1962; «Маці» (1933), «Жыццё Галілея» (1938—39), «Матухна Кураж і яе дзеці» (1941; паст. Дзярж. рус. драм. т-рам, 1962; Бел. т-рам Я.Коласа, 1976), «Добры чалавек з Сезуана» (1938—40), раманаў «Трохграшовы раман» (1934), «Справы пана Юлія Цэзара» (не скончаны, 1949), апавяданняў, вершаў, песень (зб-кі «Хатнія казанні Бертальда Брэхта», 1927; «Свэндбаргскія вершы», 1939, і інш.), тэарэтычных прац («Малы арганон для тэатра», 1949, і інш.). Яго творы на бел. мову перакладалі Р.Барадулін, Л.Баршчэўскі, П.Бітэль, Я.Брыль, У.Папковіч, Я.Семяжон. С.А.Картэс стварыў оперу «Матухна Кураж...» (паст. 1982, Каўнас; 1984, Кішынёў).

Тв.:

Бел. пер. — [Вершы] // Пярэднія выйшлі ў заўтра. Мн., 1968;

На шалях праўды. Мн., 1988;

рус. пер. — Стихи;

Роман;

Новеллы;

Публицистика. М., 1956;

Театр. Т. 1—5. М., 1963—65;

Стихотворения;

Рассказы;

Пьесы. М., 1972;

О литературе. М., 1977.

Літ.:

Б.Брехт: Библиогр. указ. М., 1969;

Шумахер Э. Жизнь Брехта: Пер. с нем. М., 1988.

Е.А.Лявонава.

т. 3, с. 302

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Куе́зніца, куве́зніца ’патэльня’ (Рам.). Ці не да куёўдзіцца? Параўн. куёўчыцца (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прагра́ма, -ы, мн. -ы, -ра́м, ж.

1. План дзейнасці, работ і пад.

П. развіцця прамысловасці.

Сацыяльная п.

2. Выклад зместу і мэты дзейнасці палітычнай партыі, арганізацыі ці асобнага дзеяча.

П. навуковай канферэнцыі.

3. Кароткі выклад зместу вучэбнага прадмета.

П. па хіміі.

4. Змест тэатральных, канцэртных, цыркавых прадстаўленняў, радыё- і тэлеперадач, а таксама лісток з пералікам выконваемых нумароў, выступленняў, перадач і пад.

П. тэлеперадач.

5. Апісанне алгарытму рашэння задачы на мове ЭВМ (спец.).

|| прым. прагра́мны, -ая, -ае (да 2, 3 і 5 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

даве́р, -ру м. дове́рие;

злоўжыва́ць ~рам — злоупотребля́ть дове́рием;

○ во́тум ~ру — во́тум дове́рия;

◊ увайсці́ ў д. — войти́ в дове́рие;

вы́йсці з ~ру — вы́йти из дове́рия

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кар’е́р I, -ру м. (бег лошади) карье́р;

імча́цца ~рам — мча́ться карье́ром;

◊ з ме́сца ў к. — с ме́ста в карье́р

кар’е́р II м., горн. карье́р

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Кульва́н ’кукельван, сродак усыплення рыбы’ (Рам.). Да ням. Kugelbahn ’траекторыя палёту кулі’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Една́ць папа́ ’дамаўляцца аб вянцы’ (Рам.) < польск. jednać ’угаворваць, схіляць на свой бок’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Куве́за, кувезо ’жалеза’ (Рам.). Выглядае як кантамінацыя куць (гл. каваць) і жалеза (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Мікры(й) ’малы’ (арго) (Рам. 9, 5), рус. калуж. микрый ’тс’. З новагрэч. μικρός ’малы’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Транпыж ’невялікая размечаная палачка для гульні, цурка, чыжык’, ’гульня з такой палачкай’ (Рам. 8). Няясна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)